AB GÜNDEMİ: AB’nin 2021-2027 Çok Yıllı Mali Çerçevesi Neler Getiriyor?

AB’nin 2021-2027 Çok Yıllı Mali Çerçevesi Neler Getiriyor?

AB’nin 2021-2027 dönemini kapsayan Çok Yıllı Mali Çerçevesi uzun görüşmelerin ardından AP’de 16 Aralık 2020 tarihindeki oylamayı takiben 17 Aralık’ta AB Konseyi’nde kabul edildi. 1074,3 milyar avro tutarındaki yeni uzun dönemli AB bütçesi 1 Ocak 2021 itibarıyla yürürlüğe giriyor.

AB’nin önümüzdeki uzun dönemli bütçesine ilişkin çalışmalar 2018 yılında başlatıldığında, ileri teknoloji, bilim ve araştırma, dijitalleşme, inovasyon, çevrenin korunması, iklim değişikliği ve göç dâhil sürdürülebilir politikalar yürütmenin yanı sıra Birliğin çeşitli alanlarda dünyada lider olmasının veya bu konumunu korumasının sağlanması ve “AB’nin Geleceği”nin yeniden şekillendirilmesi hedefleri belirlenmişti. Ancak bu yıl ortaya çıkan koronavirüs salgını ve yarattığı kriz Birlik bütçesinin şekillendirilmesinde son derece etkili oldu. Bir yandan ilk ortaya koyulan çevre ve iklim değişikliği ile mücadele, dijitalleşme gibi önceliklerin içinde bulunduğumuz dönemde olduğu kadar gelecekte de büyük önem taşıyacağı anlaşılırken diğer yandan salgınının yarattığı ekonomik krizin etkilerini ortadan kaldırmaya yönelik araçların da bütçeye eklenmesi gerekti.

1074  milyar avro tutarındaki AB’nin yeni uzun dönemli bütçesi ile birlikte kabul edilen 750 milyar avro tutarındaki Yeni Nesil AB Kurtarma Aracı (NextGenerationEU) toplamda AB’nin elinde 1,8 trilyon avroluk bir mali güç oluşturuyor. Böylece AB, önümüzdeki yıllarda COVID-19 salgını ile mücadele etmek, ekonominin toparlanmasını sağlamak ve farklı politikalarda uzun vadeli önceliklerini desteklemek amacıyla benzeri görülmemiş bir finansman imkânı elde etmiş oluyor.

AB’nin önümüzdeki uzun dönemli bütçesi yeşil ve dijital geçişler dâhil olmak üzere AB'nin politika alanlarında yeni ve güçlendirilmiş önceliklere yönelik olacak. Uyum politikası ve Ortak Tarım Politikası, Avrupa'nın ekonomik iyileşmesine ve AB'nin yeşil ve dijital hedeflerine en iyi şekilde katkıda bulunmalarını sağlamak için, önemli miktarda fon almaya ve modernizasyondan geçmeye devam edecek.

Toplamda, uzun vadeli bütçe kapsamındaki AB harcamalarının yaklaşık üçte biri yeni ve güçlendirilmiş politika alanlarına aktarılacak. Yeni kurtarma aracı kapsamındaki finansman, AB üye ülkelerinin COVID-19 krizinin sonuçlarının üstesinden gelmesine yardımcı olacak ve böylelikle modernizasyon ve dayanıklılığı güçlendirecek.

Yeni uzun dönemli bütçenin AB’nin koronavirüs krizinden çıkmasını sağlamak için oluşturulan geçici kurtarma aracı NextGenerationEU ile birlikte AB’de krizden en çok etkilenen vatandaşları, şirketleri ve bölgeleri desteklemesi ve aynı zamanda daha çevreci, dijital ve dayanıklı, mevcut ve gelecekteki zorluklara daha iyi uyum sağlayan COVID-19 sonrası Avrupa'nın yeniden inşa edilmesine yardımcı olması hedefleniyor.

AB’nin 2021-2027 Çok Yıllı Mali Çerçevesinin Öncelikleri ve Harcama Başlıkları

AB’nin bir önceki döneme göre daha güçlendirilmiş ve öncelikleri günümüzün ve geleceğin eğilimlerine göre şekillendirilmiş bütçesinde temel politika alanlarının payları şu şekilde belirlendi:

İlk kez yeni ve güçlendirilmiş öncelikler, %31,9 ile uzun vadeli bütçe içinde en yüksek paya sahip oldu. Ortak Tarım Politikası kapsamındaki fonların oranı %30,9, ekonomik, sosyal ve bölgesel uyum fonlarının oranı ise %30,4.

Birlikte ele alındığında, bir sonraki uzun vadeli bütçenin ve Kurtarma Fonu NextGenerationEU'nun (Yeni Nesil AB) toplam tutarının %50'sinden fazlası, Horizon Avrupa programı aracılığıyla araştırma ve inovasyon içeren politikalar yoluyla modernizasyonu desteklenecek; Adil Geçiş Fonu ve Dijital Avrupa Programı aracılığıyla Yeşil Düzen’e ve dijitalleşmeye geçişler; Kurtarma ve Dayanıklılık Aracı (Recovery and Resilience Facility), rescEU ve yeni bir sağlık programı aracılığıyla AB’nin yeni döneme hazırlık, iyileşme ve dayanıklılığının artırılmasını hedefleyecek.

Son olarak, hem uzun vadeli bütçe hem de NextGenerationEU kapsamında AB bütçesinin %30'u, iklim değişikliği ile mücadele için harcanacak. Bu oran şimdiye kadarki en yüksek tutarlı AB bütçesinde bugüne kadar ayrılmış en yüksek pay. AB’nin iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik harcamaları, Paris Anlaşması hedefleri ve Avrupa Yeşil Anlaşması'nın “zarar vermeme” ilkesiyle de tutarlı.

AB, Tek Pazar, yenilikçilik ve dijital alanında 132,8 milyar avro ve uyum, dayanıklılık ve değerler için 377,8 milyar avro harcayacak. Üye Devletler’e verilen krediler de dâhil olmak üzere NextGenerationEU kapsamında ek finansmanla bu tutarlar sırasıyla 143,4 milyar avro ve 1.099,7 milyar avroya yükselecek. Doğal kaynaklar ve çevre alanına 356,4 milyar avroluk finansman sağlanırken NextGenerationEU katkısıyla bu tutar 373,9 milyar avroya ulaşacak.

Göç ve sınır yönetimi alanlarında yapılacak harcama, önümüzdeki yedi yıl içinde 22,7 milyar avro tutarında olacak ve güvenlik ve savunma alanlarında 13,2 milyar avro harcanacak. AB’nin komşuluk ve dünya için ayırdığı finansman 98,4 milyar avro tutarında olacak.

Yeni ve Güçlendirilmiş Programlar AB’nin Yeni Çok Yıllı Bütçesinin Yapı Taşı

AB’de dijital geçişi desteklemek amacıyla, yapay zekâ uygulamaları ve son teknoloji siber güvenlik araçları gibi önemli dijital teknolojilerin geniş çaplı şekilde kullanıma sunulmasının teşvik edilmesi için yeni bir finansman programı olan Dijital Avrupa (Digital Europe) kuruldu. Avrupa’yı Birbirine Bağlama Aracı’nın (Connect Europe Facility) dijital kolu da dijitalleşmenin finansmanında önemli bir katkı sağlayacak.

Yeni Avrupa için Sağlık (EU4Health) Programı, COVID-19 salgınından çıkarılan derslere dayalı olarak sağlık alanında AB eylemi için güçlü bir temel sağlayacak.

Araştırma ve inovasyon alanında, Horizon Avrupa Programı, AB'nin kurtarma aracı temelinde finansman sağlandığında önemli bir artıştan yararlanacak.

Göç ve sınır yönetimi desteği de, 2027 yılına kadar Avrupa Sınır ve Sahil Güvenlik Teşkilatı (FRONTEX)’nın emrindeki 10.000 sınır muhafızına fon sağlanması dâhil olmak üzere önemli ölçüde güçlendirildi. Güvenlik ve savunma alanında kurulan yeni bir Avrupa Savunma Fonu AB'nin savunmasını, teknolojik ve sanayi temelinde rekabet gücünü, verimliliğini ve yenilik kapasitesini artırmasını teşvik edecek.

Erasmus+ ve Avrupa Dayanışma Birliği (European Solidarity Corps) gibi gençlere yönelik programlar da güçlendirilecek. Erasmus+ Programı’nın yeni çok yıllı mali çerçeve dönemi boyunca katılımcı sayısını üçe katlaması bekleniyor.

En savunmasız karbon yoğun bölgelerin iklim nötr bir ekonomiye geçişlerini desteklemek üzere oluşturulan yeni Adil Geçiş Fonu (Just Transition Fund) da hem bir sonraki uzun vadeli bütçeden hem de AB Kurtarma Aracı’ndan pay alacak.

AB’nin 2021-2027 Çok Yıllı Mali Çerçevesinin Gelir Kaynakları

AB’nin gelecek uzun dönemli bütçesinin gelirler kısmında da yeni dönem için bazı ilaveler planlandı. Mevcut gelir kalemleri olan gümrük vergileri, Üye Devletler’in KDV ve brüt milli gelir temelli katkıları devam etmekle birlikte bazı değişiklikler yapıldı. Bu kapsamda;

- Geleneksel öz kaynaklar olarak adlandırılan gümrük vergilerine dayalı öz kaynaklara ilişkin olarak Üye Devletler, tahsilât masrafları yoluyla topladıkları tutarların %25'ini alıkoyacaklar.

- Katma değer vergisine dayalı öz kaynak, tüm Üye Devletler’in KDV tabanlarına uygulanacak tek tip %0,3 oranıyla basitleştiriliyor.

- Geri dönüştürülmemiş plastik ambalaj atıklarına dayalı yeni ulusal katkı. Yeni öz kaynak, geri dönüştürülmemiş plastik ambalaj atıklarının ağırlığı üzerinden hesaplanan ve kilogram başına 0,80 avro oranıyla ulusal bir katkıyı temsil edecek.

Tüm bu iyileştirmeler öz kaynaklara ilişkin kararın onaylanmasının ardından 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren geriye dönük olarak yürürlüğe girecek.

Buna ek olarak, Komisyon, sermaye piyasalarına fon sağlamak ve krizle mücadeleye yönelik yeni ve güçlendirilmiş araçları finanse etmek için bütçenin boşluklarını kullanacak ancak bu uygulama Birliğin mevcut sermaye toplama ve yüksek kredi değerine dayanarak gerçekleştirdiği faaliyetlere istisnai ve geçici bir çözüm olarak uygulanacak.  

Borçlanmanın geri ödenmesini desteklemek üzere, Üye Devletler’in AB bütçesine katkılarını tamamlayacak yeni öz kaynaklar devreye girecek. 10 Kasım 2020'de kararlaştırılan yol haritası, bu yeni öz kaynakların türü, önerilmesi ve uygulanması için gerekli zaman çizelgesine ilişkin bu kapsamdaki net taahhütler şu şekilde:

- Komisyon, Haziran 2021'e kadar yeni öz kaynaklar olarak sınırda karbon düzenleme mekanizması ve dijital işlemler vergisine ilişkin teklifler sunmayı taahhüt etti. Bu vergilerin en geç 1 Ocak 2023'e kadar uygulamaya koyulması öngörülüyor.

- Komisyon, havacılık ve denizciliğe olası uzantısı da dâhil olmak üzere, 2021 baharında AB Emisyon Ticareti Sistemini de gözden geçirecek ve Haziran 2021'e kadar buna dayalı bir öz kaynak önerisinde bulunacak.

Buna ek olarak, Komisyon, Haziran 2024’e kadar finansal işlemler vergisi ve bir ortak kurumlar vergisi tabanıyla bağlantılı bir mali katkı da dâhil olmak üzere yeni kaynaklar da önerecek.

COVID–19 salgınının dünyayı sardığı içinde bulunduğumuz dönemde günümüz ve gelecekteki sınamalara karşı donanımlı bir şekilde oluşturulan AB’nin yeni Çok Yıllı Mali Çerçeve’sinin başarılı ve etkili bir şekilde kullanılmasının global dünyaya olumlu yansımalarının olmasını temenni ediyoruz.

Sema Gençay Çapanoğlu, İKV Kıdemli Uzmanı