AB GÜNDEMİ: Ekonomik ve Mali Sistem Yeniden Düzenleniyor: AB’nin Yeni Ekonomi Stratejisi

Ekonomik ve Mali Sistem Yeniden Düzenleniyor: AB’nin Yeni Ekonomi Stratejisi

Avrupa Komisyonu önümüzdeki yıllarda AB'nin ekonomik ve mali sisteminin açıklığını, gücünü ve dayanıklılığını artırmak amacıyla yeni bir strateji kabul etti. 19 Ocak 2021 tarihinde kabul edilen söz konusu strateji, AB'nin küresel ekonomik yönetişimde öncü bir rol oynamasını ve aynı zamanda haksız ve suistimal edici uygulamalara karşı korunmasını sağlamayı hedefliyor.

AB 2008 küresel mali krizinden sonra kurumsal ve mali çerçevesini destekleyici birçok önlemler almış ve toparlanma sürecine girmişti. Son dönemde yeni sınamalarla karşı karşıya olan AB ekonomisi bir yandan COVID-19 krizine güçlü bir şekilde yanıt olarak hazırlanan kurtarma planı ile ekonomiyi desteklerken, diğer yandan yeşil ve dijital dönüşümleri sağlayarak ve avroyu güçlendirerek küresel gücünü artırmayı ve dünyada lider konumda yer almayı hedefliyor. Bu kapsamda yeni bir ekonomi stratejisiyle yeniliği teşvik etmeyi, yatırım fırsatlarını artırmayı, yeni jeopolitik zorlukları dikkate alarak AB ekonomisinin ve mali piyasa altyapısının dayanıklılığını artırmayı, avronun uluslararası bir referans para birimi olarak statüsünü güçlendirmeyi ve uygulamayı iyileştirmek üzere bir dizi ek önlem almayı planlıyor. Bu hedef aynı zamanda AB'nin benimsemiş olduğu, daha esnek ve açık bir küresel ekonomi, iyi işleyen uluslararası finans piyasaları ve kurallara dayalı çok taraflı bir sistemi amaçlayan politikalarıyla da örtüşüyor.

AB’nin yeni ekonomi stratejisi 2019 yılı Aralık ayında göreve başlayan Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in de öncelikleri ve AB’nin dünyada jeopolitik konumunu güçlendirme hedefiyle uyumlu bulunuyor. Hatırlanacağı üzere, Komisyon Mayıs 2020’de "Avrupa'nın Anı: Yeni Nesil için Onarım ve Hazırlık" (Europe's moment: Repair and Prepare for the Next Generation) başlıklı tebliğ ile AB’nin yeniden güçlenmesi için izlemesi gereken yolu ortaya koymuştu.

AB’nin yeni ekonomi stratejisi birbirini destekleyen üç sütuna dayalı bir ekonomi yaklaşımını içeriyor:

-AB’nin üçüncü ülke ortaklarına ulaşarak, avro cinsinden enstrümanlar ve kıyas ölçütlerinin geliştirilmesini desteklemek, hidrojen gibi yeni oluşan enerji taşıyıcıları da dâhil olmak üzere, enerji ve emtia sektörlerinde avronun uluslararası bir referans para birimi olarak statüsünü teşvik ederek küresel rolünün güçlendirilmesinin desteklenmesi amaçlanıyor.

Bu çerçevede Yeni Nesil AB (NextGenerationEU) kapsamında avro cinsinden yüksek kaliteli tahvil ihracının gelecek yıllarda AB'nin sermaye piyasalarına önemli bir derinlik ve likidite katması ve avroyu yatırımcılar için daha çekici hale getirmesi bekleniyor. Sürdürülebilir finansmanın teşvik edilmesi ile aynı zamanda AB finans piyasalarının küresel bir “yeşil finans” merkezi haline gelmesi için bir fırsat yaratacağı ve sürdürülebilir finansal ürünler için geçerli para birimi olarak avroyu destekleyeceği öngörülüyor.  Bu bağlamda Komisyon 2030 enerji ve iklim hedeflerine ulaşmak amacıyla gerekli olan enerji yatırımlarının finansmanı için bir araç olarak yeşil tahvil kullanımını teşvik etmek üzere çalışacak. Komisyon, NextGenerationEU kapsamındaki toplam tahvillerin %30'unu yeşil tahvillere ayırdı. Öte yandan enerji sektörü için avronun konumunun güçlendirilmesi de önem taşıyor. AB’nin enerji piyasalarındaki rolünün son yıllarda önemli ölçüde artarak doğal gaz sözleşmelerindeki payının % 38'den %64'e yükseldiği göz önüne alındığında, bu eğilimin gerek hidrojen gibi yeni pazarlarda gerekse AB'nin küresel bir lider olduğu yenilenebilir enerji için stratejik pazarlarda sürdürülmesinin sağlanması amaçlanıyor.

Komisyon ayrıca, çevresel sonuçlarını maksimum düzeye çıkarmak ve AB'deki Emisyon Ticaret Sistemi’ni (ETS) desteklemek amacıyla ETS’nin rolünü genişletme imkânlarını araştıracak. Tüm bunlara ek olarak, Komisyon, Avrupa Merkez Bankası'nın (AMB) nakit paranın bir tamamlayıcısı olarak dijital avronun kullanılması konusundaki çalışmalarını desteklemeye devam edecek.

-Diğer bir önemli husus da, üçüncü ülkeler tarafından yaptırımların sınır ötesi uygulamaları dâhil olmak üzere, AB mali piyasa altyapısının daha fazla geliştirilmesi ve dayanıklılığının artırılması. Bu kapsamda Komisyon, AMB ve Avrupa Denetim Otoriteleri (ESA) ile işbirliği içinde, üçüncü ülkeler tarafından tek taraflı önlemlerin hukuka aykırı olarak sınır ötesi uygulamasına ilişkin güvenlik açıklarının kapsamlı bir analizini yapmak üzere mali piyasa altyapı şirketleriyle iletişime girecek ve bu tür güvenlik açıklarını gidermek üzere harekete geçecek. Komisyon ayrıca, avro cinsinden veya diğer para birimlerinin AB'de bulunan merkezi karşı taraflara (central counter parties) aktarılmasıyla ilgili olası teknik konuları değerlendirmek üzere bir çalışma grubu oluşturacak. Bunların yanında Komisyon, üçüncü ülke taraflarının ödemeleri de dâhil olmak üzere temel mali hizmetlerin kesintisiz akışını sağlamak üzere çalışacak.

-Yaklaşımın üçüncü ayağını ise AB'nin kendi yaptırımlarının yeknesak olarak uygulanmasının ve icrasının teşvik edilmesi oluşturuyor. Yaptırımların uygulanmasına ilişkin Üye Devletler ve Komisyon arasında etkili raporlama ve bilgi alışverişini sağlamaya yönelik bir veri tabanı niteliğindeki Yaptırımlar Bilgi Değişim Havuzu’nun geliştirilmesi planlanıyor. Komisyon, sınır ötesi boyutları olan uygulamalara ilişkin tek bir irtibat noktası oluşturmak üzere Üye Devletlerle birlikte çalışacak. Komisyon ayrıca, üçüncü ülkelere ve uluslararası kuruluşlara sağlanan AB fonlarının AB yaptırımlarına aykırı olarak kullanılmamasını gözetecek. Bunu sağlamak için Komisyon, bilgi ihbarı (whistleblowing) da dâhil olmak üzere yaptırımların anonim olarak raporlanmasına izin veren özel bir sistem kuracak.

AB’nin yeni ekonomi stratejisi esasen, Komisyonun 2018 yılında yayımladığı ve Ekonomik ve Parasal Birliğin (EPB) güçlendirilmesi ve derinleştirilmesine güçlü bir şekilde odaklanan, Avronun Uluslararası Rolüne İlişkin Tebliğe dayanıyor. Stratejide ayrıca, AB'nin COVID-19 salgınıyla mücadele etmesi ve Avrupa ekonomilerinin yeşil ve dijital dönüşümlerini gerçekleştirmesini desteklemek üzere benimsediği şimdiye kadar benzeri görülmemiş en büyük ve kapsamlı kurtarma planı  NextGenerationEU’ da dikkate alınıyor.

Önümüzdeki dönem hem AB’nin bu kapsamlı yeni ekonomi stratejisi ve hem de avronun başarısı için bir sınav niteliğinde olacak gibi görünüyor.

Sema Gençay Çapanoğlu, İKV Kıdemli Uzmanı