İKTİSADİ KALKINMA VAKFI
E-Bülteni
İKTİSADİ KALKINMA VAKFI
E-Bülteni
16-31 MART 2021

AB GÜNDEMİ:AB Konseyi’nden Dijital Avrupa ve Ufuk Avrupa Programları’na Yeşil Işık

AB Konseyi’nden Dijital Avrupa ve Ufuk Avrupa Programlarına Yeşil Işık

Dijitalleşme, Avrupa vatandaşlarının karşılaştığı birçok zorluğa çözüm sağlama potansiyeline sahip yenilikçi bir anlayışı barındırıyor. Dijital teknolojiler yalnızca insanların iletişim biçimini değil, aynı zamanda kapsamlı anlamda yaşam ve çalışma şeklini de değiştiriyor. Dijital çözüm ve planlamalar,  istihdam yaratmaya, eğitimi geliştirmeye, rekabet gücünü ve yeniliği artırmaya yardımcı olurken Avrupa vatandaşlarının da yaşamlarının önemli ölçüde iyileştirilmesini sağlıyor. Bu noktada, AB değerlerini, vatandaşların temel haklarını ve güvenliğini korumak, dijital geçişin önemli bir unsuru. Dijital teknoloji, 2050 yılına kadar iklim nötr bir AB'ye ulaşmak için AB ekonomisini ve toplumunu dönüştürmede önemli bir role sahip ki aslında bu AB liderlerinin hedeflerinden bir tanesi. Bu durumun farkında olan ve COVID-19 salgınında daha fazla ivme kazanan AB, teknolojik geçişi hızlandırmak için çalışıyor. AB, aynı zamanda ortak değerlere ve temel özgürlüklere saygı duymayı, veri koruma ve mahremiyete öncelik vermeyi ve dijital emniyet ve güvenliğin sağlanmasını öncül hedefler olarak belirledi.

AB liderleri, Ekim 2020'de gerçekleştirilen Özel AB Konseyi toplantısında dijital dönüşümü gündeme getirdi. AB'nin COVID-19'dan kurtarılmasının temel ayaklarından biri olan dijitalleşmenin, yeni büyüme biçimlerini teşvik etmek ve AB'nin direncini güçlendirmek için çok önemli bir rolü olduğuna kanaat getiren liderler, Komisyonu Mart 2021'e kadar AB'nin 2030 için somut dijital hedeflerini ortaya koyan kapsamlı “Dijital Pusula” (2030 Digital Compass) başlıklı bir tebliğ sunmaya davet ettiler. Kurtarma ve Dayanıklılık Aracı kapsamındaki desteklerin en az %20'sinin dijital geçiş için kullanılabilir hale getirileceğini de belirten liderler,  bu fonların aşağıdaki hedeflerin gerçekleştirilmesine yardımcı olmasını öngördüler:

-Süper bilgisayarlar, kuantum hesaplama, blockchain ve insan merkezli yapay zekâ dâhil olmak üzere, yeni nesil dijital teknolojilerin Avrupa'daki   gelişimini teşvik etmek,

-Stratejik dijital değer zincirlerinde, özellikle mikroişlemcilerde kapasite geliştirmek,

-AB'nin her yerinde fiber ve 5G dâhil olmak üzere çok yüksek kapasiteli ve güvenli ağ altyapılarının kurulmasını hızlandırmak,

-AB'nin kendisini siber tehditlere karşı koruma yeteneğini geliştirmek,

-AB'nin iddialı çevre ve iklim eylem hedeflerine ulaşmak için dijital teknolojilerin tüm potansiyelini açığa çıkarmak,

-Eğitim sistemlerinin dijital kapasitesini artırmak.

Tüm bu hedeflerin ışığında AB Konseyi, yapay zekâ, süper hesaplama ve siber güvenlik gibi alanlarda en son teknolojiyi kullanıma sunarak dijital dönüşümü hızlandırmayı hedefleyen Dijital Avrupa ve Ufuk Avrupa Programları’nı onayladı ve kararın AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanmasıyla beraber bu programlar yürürlüğe girecek.

Yeni Çok Yıllı Mali Çerçeve Döneminde Dijital Avrupa ve Ufuk Avrupa Programları

Dijital Avrupa Programı, Avrupa'nın iyileşmesini hızlandırmayı ve dijital dönüşümünü yönlendirmeyi amaçlayan merkezi bir program. Program, dijital teknolojilerin araştırılması ve uygulanması arasındaki boşluğu doldurmak ve araştırma sonuçlarını  Avrupa vatandaşlarının ve işletmelerinin ve özellikle de KOBİ'lerin yararına olacak şekilde paylaşılabilir hale getirmek için titizlikle ayarlandı. Ayrıca program, süper hesaplama ve veri işleme kapasitelerine yapılan yatırımları teşvik edecek ve veri kaynakları ile yapay zekâ algoritmalarının kapasitelerini oluşturup güçlendirerek bunların tüm işletmeler ve kamu idareleri için erişilebilir hale getirilmesini sağlayacak. Tüm bunlarla beraber, programın, siber güvenliği iyileştirerek mevcut ve gelecekteki iş gücünün gelişmiş dijital becerileri kolayca edinebilmesini sağlaması ve dijital kapasitenin AB toplumunda ve ekonomisinde en iyi şekilde kullanımını da desteklemesi bekleniyor.

2021-2027 dönemi için yürütülecek olan Dijital Avrupa, 7,588 milyar avroluk oldukça büyük bir bütçeyle AB’de toplumun ve ekonomisinin dijital dönüşümünü şekillendirerek destekleyecek. Program, gelişmiş dijital becerilere yatırımları artıracak ve Dijital İnovasyon Merkezleri’nin oluşumu da dâhil olmak üzere ekonomi ve toplum genelinde dijital teknolojilerin geniş bir şekilde kullanılmasını teşvik edecek. Amacı, Avrupa'nın küresel dijital ekonomideki rekabet gücünü artırmak ve teknolojik egemenliği sağlamak olan program kapsamında yeni dijital teknolojiler temel alınarak, vatandaşlara ve işletmelere fayda sağlayan yüksek kaliteli kamu hizmetlerini garanti edecek dijital dönüşümün desteklenmesi planlıyor.

Dijital Avrupa Programı, her biri kendi gösterge bütçesine sahip beş alandaki projeleri finanse edecek:

-Yüksek performanslı bilgi işlem: 2,227 milyar avro

-Yapay zekâ: 2,062 milyar avro

-Siber güvenlik ve güven: 1,650 milyar avro

-İleri dijital beceriler: 577,3 milyon avro

-Dağıtım, dijital kapasitelerin en iyi kullanımı ve birlikte çalışabilirlik: 1,072 milyar avro

Dijital Avrupa, araştırma ve teknoloji geliştirmeye odaklanan ve dijital dönüşümü destekleyen bir dizi başka programı (Ufuk Avrupa gibi) tamamlayıcı nitelikte olacak. Ayrıca, yeni Kurtarma ve Dayanıklılık Aracı Tüzüğü uyarınca, ulusal kurtarma ve dayanıklılık planları, harcamalarının en az %20'sini dijital geçişe tahsis etmek zorunda. Bu örnekten de anlaşılacağı üzere, AB’nin dijitalleşmeye verdiği önem giderek hız kazanıyor.

Aynı şekilde Konsey, AB’nin 2021-2027 Çok Yıllı Mali Çerçevesi’nde ele alınan ve araştırma ve yenilik çalışmaları için oluşturulan Ufuk Avrupa’ya da onay verdi. Kısaca Ufuk Avrupa programı, Ufuk 2020'nin devamı olan araştırma ve yenilik çalışmalarına yönelik AB’nin bir sonraki finansman programı. Program, sağlık, dayanıklılık, yeşil ve dijital geçiş alanlarındaki yüksek öneme sahip araştırmaları finanse etmek için güçlendirilecek. Program kapsamında finanse edilen eylemler için yapılan harcamaların %35'inin iklim hedeflerine katkıda bulunması da önem verilen bir diğer konu.

Ufuk Avrupa bu bağlamda, teknolojileri (özellikle yapay zekâ, robotik, yeni nesil internet, yüksek performanslı bilgi işlem ve büyük veri dijital teknolojileri diğerleriyle birleştiren anahtar teknolojiler) etkinleştirmede araştırma ve üst düzey yenilik geliştirmek amacıyla dijital ve endüstri için ayrılmış bir bütçe içeriyor. Genel olarak, Ufuk Avrupa programının yaklaşık %20'sinin dijital gündeme entegre edilmesi bekleniyor. Ayrıca program, araştırma ve yenilik alanında AB ile üçüncü ülkeler arasındaki uluslararası işbirliğini de düzenliyor.

Bir öncekiyle karşılaştırıldığında Ufuk Avrupa’nın öne sürdüğü ilkeler ise;

-Toplumsal zorlukları ele almak için oluşturulan küme yaklaşımı,

-Avrupa ortaklıkları ile ilgili modern bir yaklaşım,

-Misyon odaklı bir yaklaşım,

-Avrupa Yenilik Konseyi,

-Mükemmelliği ana seçim kriteri olarak ele alırken yeni ortaklara daha fazla açıklık,

-Yararlanıcılar ve program yöneticileri için basitleştirilmiş kurallar, artan yasal kesinlik ve daha az idari yük şeklinde belirlendi.

Dijital Avrupa ve Ufuk Avrupa programları tarafından ele alınan birkaç tematik alan görünüşte örtüşüyor, ancak beklenen çıktılar farklı ve tamamlayıcı nitelikte. Ufuk Avrupa, araştırma ve teknoloji geliştirmeyi desteklerken, Dijital Avrupa ise, pazarda geniş çapta yer alma ve dijital çözümlerin yaygınlaştırılması amacıyla büyük ölçekli dijital kapasite ve altyapı inşasına odaklanıyor.

Bilge Kırca, İKV Uzman Yardımcısı