AB GÜNDEMİ: Dijital Gündemde Son Gelişmeler: AB, Gelecek On Yılının Dijital Dönüşümünü Şekillendiriyor

Dijital Gündemde Son Gelişmeler: AB, Gelecek On Yılının Dijital Dönüşümünü Şekillendiriyor

AB’nin iki önemli önceliğinden birini oluşturan dijitalleşme gündemi meşgul eden tüm kriz ve sınamalara rağmen, önemini koruyor. AB değerlerine uygun bir dijital dönüşümü amaçlayan AP ve AB Konseyi, 14 Temmuz 2022 tarihinde, Dijital Pusula’nın uygulama ve yönetişim çerçevesi olan “Dijital On Yıla Giden Yol Programı” üzerinde siyasi anlaşmaya vardı. Anlaşma, 1 Temmuz’da AB Konseyi Dönem Başkanlığı’nı devralan Çek Cumhuriyeti’nin “Dijital On Yıla Giden Yol Programı”nı öncelikli gündemine almasının ardından geldi.

AB’den Dijital Dönüşüm için Hızlı Adımlar

Dijitalleşme ve dijital dönüşüm ekonomik, çevresel ve sosyal birçok faydaya sahip. Ancak dijitale sahip olmak ve dijital dönüşümü gerçekleştirmek otomatik bir süreç değil. İkisinin de toplumsal refah, sürdürülebilir ekonomik büyüme ve çevre için sağladığı fayda ve avantajlardan yararlanmak için politika eylemleri hazırlamak ve bunları başarılı bir şekilde uygulamaya geçirmek gerekiyor. Bu yüzden Komisyon, AB’nin değerleri ve ilkeleri ile paralel olarak daha fazla refaha sahip ve daha yeşil bir toplum inşa etmeye yardımcı olan bir dijital dönüşüme ev sahipliği yapmak amacıyla Şubat 2020’de “Avrupa’nın Dijital Geleceğini Şekillendirmek” belgesini yayımlamıştı.

Stratejinin ardından Komisyon Başkanı von der Leyen, Eylül 2020’deki Birliğin Durumu Hitabı’nda, Avrupa’nın başarılı dijital dönüşümünün önünü açacak politika ve uygulamaların belirlenmesi ve dijital alanda yükselen rekabet alanından geri kalınmaması için dijital bir vizyon çağrısında bulunmuştu. Bu çağrıya cevaben AB Konseyi, Avrupa’nın dijital on yılı için dijital hedefler belirlemek üzere Komisyonu görevlendirdi. Komisyon ise dijital dönüşümü hızlandıracak hedefleri belirleyen ve bu hedeflere ulaşmanın yollarını özetleyen “2030 Dijital Pusula: Dijital On Yıl için Avrupa Yolu Tebliği”ni 9 Mart 2021’de sunmuştu. Tebliğin ardından AB Konseyi, 25 Mart 2021 tarihli kararında Dijital Pusula’yı, Avrupa’nın 2030 yılına kadar dijital gelişimini sağlayan bir harita olarak tanımladı ve 2030 yılı hedeflerine ulaşılmasına katkı sağlayacak olan sanayi ticaret ve rekabet politikalarındaki tüm araçların kullanılması için Komisyona bir çağrıda bulundu.

AB’nin dijital on yılı için siyasi itici gücü arkasına alan Komisyon, Dijital Pusula’daki hedeflerin gerçekleştirilmesine somut adımlar getiren “2030 Politika Programı: Dijital On Yıla Giden Yol” belgesini 15 Eylül 2021 tarihinde sundu. 14 Temmuz 2022 tarihinde ise AP ve AB Konseyi, programın son hâli üzerinde anlaşmaya vardı. Resmî olmayan bu siyasi anlaşmanın ardından yakın bir tarihte programın resmî olarak onaylanması bekleniyor.

Dijital Pusula’da 2030 Vizyonu

Pusula, Komisyon’un Şubat 2020’deki dijital stratejisine dayanarak dört eksende birleşiyor ve 2030 yılına kadar Avrupa’yı dijital olarak güçlendirecek bir rota çiziyor. Dijital Pusula’da;

-İlk hedef yetişkin AB vatandaşlarının en az %80’inin temel dijital becerilere sahip olması ve bilgi ve iletişim teknolojileri alanında 20 milyon uzmanın istihdam edilmesi. Böylece dijital beceri seviyesi yüksek bir toplum ve dijital alanda yüksek vasıflı uzmanlara sahip olmak hedefleniyor.

-İkinci hedef ile sürdürülebilir ve güvenli dijital altyapıların inşa edilmesine odaklanılıyor. Önümüzdeki on yıl içinde tüm AB hanelerinin gigabit bağlantısına sahip olması ve belirli bir nüfusa sahip tüm AB bölgelerinin 5G teknolojisini kapsaması gerektiği belirtiliyor. Ayrıca dijital teknolojilerin üretimi için hayati önemdeki çiplerin %20’sinin AB’de üretilmesi ve AB’nin ilk kuantum bilgisayarına sahip olması amaçlanıyor. 

-Üçüncü hedefte, AB’deki tüm işletmelerin dijital dönüşümünü sağlamak yer alıyor. Bu hedefe ulaşmak üzere başlıca odaklar belirleniyor. AB şirketlerinin %75’inin bulut bilişim, yapay zekâ ve büyük veri gibi yeni teknolojilere sahip olması; KOBİ’lerin %90’ından fazlasının temel “dijital yoğunluk seviyesi”ne ulaşması; inovatif ölçek büyütmelerinin artırılması ve finansmanlara erişimlerin iyileştirilmesiyle AB Unicorn (1 milyar dolar değerindeki start-up) şirketlerinin ikiye katlanması hedefleniyor.

-Son hedef, kamu hizmetlerinin dijitalleştirilmesini kapsıyor. Önümüzdeki on yıl içinde tüm önemli kamu hizmetlerinin çevrim içi olarak erişebilir hâle getirilmesi, AB vatandaşlarının e-tıp kayıtlarına erişebilmesi, dijital oylama sistemiyle demokratik katılımın artırılması ve kullanıcı kontrolündeki güvenli dijital kimlik kullanımının %80’e çıkması amaçlanıyor.

Genel olarak bakıldığında, Dijital Pusula ile 2030 yılına kadar dijital alanda, AB vatandaşlarının ve işletmelerinin güçlenmesi ve dijital potansiyelden azami seviyede yararlanılabilen güvenli, insan merkezli bir dijital ekosistemin oluşturulması hedefleniyor. Bu hedeflerin başarılı bir şekilde hayata geçmesiyle birlikte Avrupa dijital egemenliğinin güçlenmesi bekleniyor. 

Merkezde İnsan: Dijital Haklar ve İlkeler

Komisyon, Mart 2021’de Dijital Pusula’yı sunarken AB kurumları, Üye Devletleri, politika yapıcıları ve şirketlerinin ‘‘dijitalleştirilmiş bir yasama çerçevesi’’ oluşturabilmeleri için rehber ilkeler belirlemek istedi. Ayrıca, dijital dönüşümün ‘‘önce insan’’ yaklaşımıyla şekillendirilmesini teşvik etmeyi amaçladı. Bu doğrultuda da Dijital Pusula kapsamında, Avrupa değerlerini çevrim içi alanda da garanti edilmesi ve AB vatandaşlarının korunması için “Avrupa Dijital Haklar ve İlkeler Bildirisi’’ taslağını 26 Ocak 2022’de sundu. Dijital dönüşümde Avrupa değerlerinin benimsenmesini de teşvik eden Bildiri, altı bölümde özetle aşağıdaki konulara odaklanarak dijital alanda Avrupa standartlarının temsil edilmesini amaçlıyor;

-İnsan merkezli dijital dönüşüm

-Dayanışma ve kapsayıcılık

-Seçim özgürlüğü

-Dijital kamusal alana katılım

-Güvenli, güvenilir ve güçlü çevrimiçi ortam

-Sürdürülebilirlik.

Dijital Politika Programı: Nasıl Bir Yol?

“Dijital On Yıla Giden Yol” olarak bilinen 2030 Politika Programı, AB’nin “2030 Dijital Pusula”da belirtilen dijital hedeflere ulaşılmasına yardımcı olmak için geniş bir uygulama ve yönetişim çerçevesi sunuyor. Ayrıca program, Üye Devletlerin dijital hedeflere götüren uygulama ve ilerlemelerinin ölçülmesinde iş birliği yapmalarını planlıyor ve dijital dönüşüm süreçlerini takip eden bir izleme ve iş birliği mekanizması sunuyor. Bu bağlamda “yol”, AB yürütme organı ile Üye Devletler arasında gelişmiş bir iş birliğine dayanan yeni bir yönetişim biçimi getiriyor.

Program, yalnızca bir yol haritası değil. Aynı zamanda dijital hedefleri gerçekleştirmeye yönelik AB, Avrupa Yatırım Bankası, Üye Devlet ve özel sektör yatırımlarının artırılmasını amaçlıyor. Dijital hedefler için ayrılan bütçenin, büyük ölçekli dijital altyapı ve ortak çıkarları destekleyen dijital hizmet projelerinin finansmanında kullanılması planlanıyor. Böylece AB’de yüksek performanslı bilgi işlem, ortak veri altyapısı ve hizmetleri, blockchain, pan-Avrupa 5G koridorları, dijital beceriler ve yüksek teknolojilerin gelişimi için ortaklıkları, güvenli kuantum altyapısı, siber güvenlik merkezleri, dijital kamu yönetimi ve dijital inovasyon merkezleri için yatırımların artması bekleniyor. Kısaca, “Dijital On Yıla Giden Yol” ile bir yandan dijital geçişi hızlandıracak yatırım ve araçlar açısından boşlukların doldurulması bir yandan da dijital altyapı ve becerilerdeki gelişmelerin somut olarak ölçülmesi hedefleniyor.

Yol Haritaları ve İlerlemelerin İzlenmesi

Program’a göre Komisyon, Üye Devletlerle birlikte dijital hedeflerin her biri için AB düzeyinde stratejik yol haritaları hazırlayacak. Stratejik yol haritalarının uygulamaya geçmesiyle Komisyonun, hedeflere yönelik ilerlemeleri değerlendireceği ve ilerleme durumuna göre Üye Devletlere eylemler önereceği “Dijital On Yılın Durumu Raporu”nu yıllık olarak hazırlaması öngörülüyor. Ayrıca Komisyonun, Üye Devletlerin ilerlemelerini “uygulamaya yönelik ölçen bir araç” olan “Dijital Ekonomi ve Toplum Endeksi (Digital Economy and Society Index-DESI)” ile yıllık bir değerlendirme daha yapması planlanıyor. Üye Devletlerin ise mevzuatlarını Dijital Pusula ve 2030 Politika Programı’na göre uyarlaması ve belirlenen hedeflere nasıl ulaşacaklarını planladıkları ulusal programlar sunması gerekiyor. Ayrıca, yıllık olarak belirlenen dijital yörüngeler ve raporlar dışında teknolojik, ekonomik ve toplumsal gelişmeler ve hedeflere ulaşma durumunun, 2026 yılında detaylı bir incelenmesi de öngörülüyor. 

Ulusal ve Çok Ülkeli Projeler ile Dijital Kabulün Artması Amaçlanıyor

Programda, Birliğin dijital dönüşüm hedeflerine ulaşmasını kolaylaştıracak, dijital sektöre yönelik ölçeklendirilmiş ve yatırımlarla geliştirilmiş ulusal ve çok ülkeli projelerin desteklenmesi ve finansmanının sağlanması gerektiği belirtiliyor. Çok ülkeli projelerin başarılı bir şekilde uygulanmasıyla birlikte, Avrupa’da dijital kabulün artması, stratejik öneme sahip teknolojik alanlarda Avrupa kapasitesinin güçlendirilmesi ve daha rekabetçi ve esnek bir Avrupa ekonomisine sahip olunması planlanıyor.

Sonuç: İleriye Giden Yol

Dijital Pusula ve tamamlayıcısı olan Dijital On Yıla Giden Yol, AB’nin topyekûn bir dijital dönüşüme ev sahipliği yapması ve küreselde başarılı olması için ortak bir vizyon ve net bir yol çiziyor. Dahası bu hedeflere ulaşmak için atması gereken adımlar için itici bir güç getiriyor. Bu yüzden Dijital Pusula’nın politika programı memnuniyetle karşılanıyor. Ancak yine de kıta içinde dijital benimsemenin ve dijital dönüşümün önünde başlıca engeller var. AB içinde eşit olmayan dijital gelişmişlik seviyesi haricinde Üye Devletlerin, AB vatandaşlarının ve diğer tüm paydaşların AB’nin dijital dönüşüm programına katılımı ve bağlılığı, başarılı bir dijital dönüşümün gerçekleşmesi için nihai kriter olarak karşımıza çıkıyor. Ayrıca, Rusya-Ukrayna savaşının beraberinde getirdiği güvenlik, gıda ve enerji kriziyle birlikte giderek artan kaygılar karşısında Üye Devletler nezdinde dijital gündemin nasıl ve ne kadar yer edineceği büyük bir soru işareti.

Sema Nur Yeniyıldız, İKV Uzman Yardımcısı