AB GÜNDEMİ: Rusya-Ukrayna Savaşının Gölgesinde 9 Mayıs`ın İki Yüzü

Rusya-Ukrayna Savaşının Gölgesinde 9 Mayıs'ın İki Yüzü

9 Mayıs, büyük bir yıkımla sonuçlanan İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Avrupa’nın barış ve birlik kavramları temelinde yeniden inşası fikrini ortaya koyan ve günümüz Avrupa Birliği’nin tohumlarını atan 9 Mayıs 1950 tarihli Schuman Bildirisi’nin imzalanmasının ve o günden bugüne Avrupa’nın başarılarının kutlandığı Avrupa Günü. 9 Mayıs aynı zamanda Rusya’nın, dönemin Sovyetler Birliği’nin Nazi Almanya’sını yenilgiye uğratmasını bir gövde gösterisi niteliğindeki askerî geçitlerle ve tanklarla kutladığı Zafer Günü.

24 Şubat 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı saldırı ile birlikte savaşın Avrupa’ya geri gelmesi sonrasında 9 Mayıs kutlamalarının anlamı, her iki taraf için de belli ölçüde değişmiş görünüyor. Yıllar boyunca Zafer Günü gösterileriyle tarihsel bir zaferi kutlayan Rusya için 9 Mayıs günü artık Ukrayna’ya karşı başlatmış olduğu savaşla neredeyse özdeşleşmiş durumda.

Son bir yılı aşkın süredir Avrupa’da yaşanan gelişmeler Rusya için güç siyasetinin bir yansıması olurken, 9 Mayıs Zafer Günü kutlamaları Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin için bu savaşı meşrulaştırmak amacıyla yarattığı söylemi sunduğu bir zemin olarak görülüyor. Rusya-Ukrayna savaşı, Avrupa’ya savaşın yeniden bir olasılık olduğunu hatırlatarak Avrupa değerlerinin korunmasının ve Avrupa’nın savunmasının ve güvenlik mimarisinin yeniden gözden geçirilmesi gereğinin önemini gösterdi. AB Üye Devletlerinin uzun zamandır sürdürdükleri tarafsızlık politikalarından vazgeçmelerine, NATO’nun genişlemesine ve AB’nin savunma alanında yeni girişimlerde bulunmasına yol açtı.

Rusya’da Sönük Bir Zafer Günü

Rusya’nın Zafer Günü kutlamaları bu yıl ülkenin birçok bölgesinde iptal edilirken, Kızıl Meydan’da eskisinden çok daha kısa, çok daha sönük ve üst düzey yabancı katılımı sadece eski Sovyet cumhuriyetleri olan Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan, Belarus ve Ermenistan liderleri ile sınırlı olarak gerçekleşti. Putin’in Ukrayna’da zafer kazanacağı mesajına rağmen uluslararası camia tarafından dışlanması, törenlerde yer alan askerî teçhizatın Ukrayna savaşının izlerini taşıması, önceki yıllarda sergilenen gelişmiş tanklar yerine Sovyet döneminden kalma tek bir tankın resmî geçite katılması Rusya’nın bir yılı aşkın bir süredir devam eden savaş nedeniyle yıprandığı şeklinde yorumlandı.

Von Der Leyen’in Sembolik Ukrayna Gezisi

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in, Avrupa Günü’nde Ukrayna’ya yaptığı ziyaret de bu yıl 9 Mayıs’ın sembolik anlam taşıyan olaylarından biri. Nitekim AB’nin Rusya karşısında Ukrayna’nın yanında her tür desteği vermeye hazır olduğunun mesajını verme amacı taşıyor. Ukrayna’nın “Bugünün Avrupa değerlerinin atan kalbi” olduğunu vurgulayan von der Leyen, bu değerlerin her gün Ukraynalılar tarafından savunulduğunu ifade etti.

 Ukrayna’nın bugüne kadar Rusya’nın Zafer Günü’nü kutlamasına rağmen Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky’nin bundan sonra ülkesinin de tüm özgür Avrupa gibi Avrupa Günü'nü kutlayacağını açıklaması sembolik bir anlam taşıyor. “Ukrayna için Adalet Olmadan Barış Olmaz” başlıklı konuşmasında bugüne kadar barış üzerine dayanan Avrupa’nın bundan sonra da barışı temel dayanağı yapmaya devam edeceğini vurguluyor. Ülkesinin Avrupa adına da sürdürdüğü “kötü” ile olan mücadelesinde desteği için Avrupa’ya teşekkür eden Zelensky’nin, Batı kurumlarının bir parçası olmak isteği ve özellikle AB’ye üyelik başvurusunu da konuşmasında gündeme getirdiği görülüyor. Ayrıca Zelensky, “Birleşmiş bir Avrupa, güvenlik ve barışı sağlamak için çabalarımızın en az Rusya’nın bizim Avrupa’mızı, özgürlüğümüzü ve güvenliğimizi yok etmek isteği kadar güçlü olması gerek” ifadelerini kullandı.

AB’de Avrupa Günü

Ortak hedeflere ulaşmak için demokrasinin gücü ve iş birliği ile birlik olmanın öneminin vurgulandığı Avrupa Günü vesilesiyle AP’de AB liderleri ile AP temsilcilerini bir araya getiren ”Burası Avrupa (This is Europe)” müzakereleri kapsamında, AP Başkanı Roberta Metsola ile Alman Başbakanı Olaf Scholz konuşma yaptı.

AP Başkanı Roberta Metsola, Schuman Bildirisi’nde yer alan “Dünya barışı kendisini tehdit eden tehlikelerle orantılı yaratıcı çaba harcamadan korunamaz” cümlesinin bugün hâlâ geçerli olduğuna değinerek başladığı konuşmasında, Avrupa projesinin uzlaşma ve dayanışma üzerine dayandığını vurguladı. AB’nin mükemmel olmadığını ancak temel dayanakları olan umut, özgürlük, demokrasi, hukukun üstünlüğü nedeniyle siyasi bir proje ve benzersiz olduğunu ifade etti. Ancak Avrupa’nın cesur çözümlerle evrilerek daha iyiye doğru yol almaya devam edeceğini söyledi.

Alman Başbakanı Olaf Scholz ise AP’de, Avrupa’nın karşı karşıya olduğu sorunları ve çözümlere ilişkin görüşlerini paylaştığı konuşmasında, Avrupa’nın iyiliğinin dünyanın iyiliğinden ayrı düşünülemeyeceğini ve bu nedenle çok kutuplu günümüz dünyasında Avrupa’nın küresel sorumluluğu olduğunu ifade etti. Avrupa’nın öğrenmesi gereken üç dersi sıraladı; Avrupa’nın geleceğinin Avrupalıların elinde olduğu, Avrupa birleştikçe daha iyi bir gelecek oluşturmanın daha kolay olduğu ve daha az değil daha fazla açık olmanın ve iş birliğinin bugünün dünyasında geçerli olduğu. Avrupa’nın geleceğin dünyasında yerini garantilemesinin yolunun ise AB’nin değişmesinden geçtiğini ifade etti. Jeopolitik, genişlemiş ve reforme olmuş ve geleceğe yüzünü dönen bir AB’ye ihtiyaç olduğunu söyleyen Scholz, AB’nin sonraki aşamada, Ukrayna’nın yeniden yapılandırılması üzerine yoğunlaşması gerektiğini vurguladı.

Enerji ve güvenlik krizi, düzensiz göç, hayat pahalılığı, grevler ile AB kurumlarında yaşanan yolsuzluk olaylarının damgasını vurduğu 2022, aynı zamanda Avrupa’nın tarihinde ilk defa silah ve diğer askerî teçhizatın satın alınması ve teslimini finanse etme kararına da şahitlik eden bir yıl oldu. AB Antlaşmaları , Birliğin asker operasyonları finanse etmede normal bütçesini kullanmasını yasakladığı için AB’nin bu desteği, bütçe dışı "Avrupa Barış Fonu" adlı mali aracı kullanarak yapması ironik bir gelişmeydi. Dolayısıyla Zafer Günü ve Avrupa Günü kutlamaları Rusya-Ukrayna savaşının ve yansımalarının gölgesinde gerçekleşti. Bu gelişmelerin Avrupa’yı nasıl değiştirebileceğine dair birtakım ipuçları bulunsa da ileriye dönük neler olacağını yakından takip etmek gerekiyor.

Şehnaz Dölen, İKV Kıdemli Uzmanı