KÜRESEL GÜNDEM: Geç Kalmış, Mütevazi Bir Adım: Birleşik Krallık Çip Stratejisi

Geç Kalmış, Mütevazi Bir Adım: Birleşik Krallık Çip Stratejisi

Birleşik Krallık, 19 Mayıs 2023 tarihinde, ülkenin yarı iletken (çip) endüstrisini geliştirmeye ve çip tedarik zincirine yönelik risklere karşı korunmaya odaklanan Ulusal Yarı İletken Stratejisi’ni yayımladı. Kısa vadede, çip endüstrisinin altyapıya erişimini iyileştirmeyi, Ar-Ge’lerin desteklenmesini ve “daha fazla uluslararası iş birliğini” hedefleyen strateji; 2023-2025 yılı için 200 milyon sterlinin yanı sıra on yıl içinde 1 milyar sterlinlik yatırımın yapılmasını planlıyor. Uzun vadede ise çip endüstrisini büyütmek, tedarik zinciri kesintilerini riskini azaltmak ve ulusal güvenliği korumak (siber güvenlik) olan stratejinin, Birleşik Krallık’ın küresel bir bilim ve teknoloji süper gücü olması için avantajlar yaratması bekleniyor.

Stratejinin yayımlandığı tarihte, G7 Zirvesi nedeniyle Japonya’da bulunan Başbakan Rishi Sunak’ın, Japonya Başbakanı Fumio Kishida ile çip tedarik zinciri esnekliğini artırmak ve çip teknolojisi için Ar-Ge alanında iş birliği yapmak üzere anlaşması ise Birleşik Krallık’ın, çip tedarik zincirinde “güvenilir yarı iletken ortaklığı” aradığını gösteriyor (Birleşik Krallık’ın Güney Kore ile de benzer bir anlaşması bulunuyor).

Stratejinin Odak Noktası

Geçen yıl Birleşik Krallık parlamenterlerinden oluşan bir heyet tarafından hazırlanan bir raporda, Birleşik Krallık’ın yarı iletkenler için gelişmiş bir tedarik zincirine sahip olmamasının, Birleşik Krallık’ı savunmasız bıraktığı vurgulanmıştı. Özellikle Çin’in, dünyanın en büyük çip üreticisi olan Tayvan’ı işgal etmesi durumunda ise çip tedarikinde yaşanabilecek aksamalara karşı da ciddi uyarılarda bulunulmuştu. Ayrıca, COVID-19 salgınının neden olduğu çip tedariki tıkanıklığı ve Çin’in çip endüstrisini kontrol etmek için yaptığı hamleler nedeniyle yaşanan çip krizi sonrasında, ülkenin önde gelen teknoloji şirketleri, hükümetten yardım çağrısında bulundu. Bu gelişmelerin üzerine, Birleşik Krallık’ın, mevcut sorunlara çözüm üreten ve gelecek risklere karşı tedbirler içeren acil bir strateji sunması bekleniyordu.

Meraklı bir bekleyişin ardından yayımlanan strateji, çip üretimini artırmaktan ziyade, Birleşik Krallık’ın çip sektöründeki belirli stratejik avantajlarına (çip tasarım, son teknoloji bileşik çipler ve ülkenin Ar-Ge ekosistemi) odaklandığı görülüyor. Başbakan Riski Sunak, yaptığı açıklamada, "Yeni stratejimiz, çabalarımızı araştırma ve tasarım gibi güçlü olduğumuz alanlara odaklıyor, böylece küresel sahnede rekabet gücümüzü artırabiliriz." dedi. Hükümetin yaptığı açıklamaya göre, çip imalat sektörüne yönelik yatırımları içeren yeni bir strateji sonbaharda yayımlanacak.

Strateji ile işletmelere sağlanan fonların, çip teknolojisi ile ilgili yetenekleri desteklemesi ve gerekli araçlara erişimi kolaylaştırarak (prototipleme ve iş desteği gibi) çip endüstrisinin geliştirilmesi hedefleniyor. Ayrıca, stratejinin hayata geçirilmesi için birlikte çalışmak üzere endüstri, hükümet ve akademiden kilit isimleri bir araya getirecek yeni bir Birleşik Krallık Yarı İletken Danışma Paneli’nin oluşturulması planlanıyor. Panelin ise sektör adına konuşarak, tavsiye ve geri bildirim sağlayacağı belirtiliyor. Bunun yarı sıra, yarı iletken start-up’larını büyümekten alıkoyan engelleri ortadan kaldırmaya odaklanan bir uzman kuluçka pilotunun da kurulması hedefleniyor. Tüm bu girişimlerle ise sektöre ve teknik kaynaklara daha fazla erişim, ağ oluşturma imkânı ve rehberlik hizmetinin sağlanarak, Birleşik Krallık yarı iletken endüstrisinin küresel bir lider hâline gelmesi bekleniyor.

Stratejiye Yönelik Eleştiriler

Strateji, özellikle detay eksikliği ve finansman taahhüdünün 1 milyar sterlin ile sınırlı kalması açılarından ciddi eleştiriler alıyor. Özellikle stratejinin, ABD (52,7 milyar dolarlık CHIPS Yasası), AB (43 milyar avroluk Çip Yasası), Japonya, Güney Kore ve Hindistan’ın yarı iletken sektörlerini geliştirmek için yayımlamış oldukları stratejileriyle karşılaştırıldığında, oldukça “cüce” bir girişim olduğu ve bu girişimlerle rekabet edemeyeceği öngörülüyor. Bazı uzmanlar, stratejinin araştırma ve geliştirme, altyapı ve yetenek gelişimi için yatırım ihtiyacı gibi Birleşik Krallık yarı iletken endüstrisinin karşılaştığı zorlukları ele almada yeterince iyi olmadığını savunuyor. Ayrıca stratejinin, Birleşik Krallık yarı iletken ekosisteminin önemli bir bölümünü oluşturan sektördeki küçük ve orta ölçekli işletmelere yeterince destek sağlamadığı vurgulanıyor.

Birleşik Krallık'ın yarı iletken endüstrilerine büyük yatırımlar yapan Çin ve ABD gibi diğer ülkelerle rekabet etme kabiliyeti konusunda da ciddi endişeler devam ediyor. Birleşik Krallık stratejisinin, bu ülkelere yetişmek için yeterli olmayabileceği ve Birleşik Krallık'ın küresel yarı iletken pazarında rekabet edebilirliğini sağlamak için daha önemli yatırımlara ve politika değişikliklerine ihtiyaç olduğunu savunuluyor.

Çip Krizinde Son Durum

COVID-19 salgını nedeniyle artan elektronik kullanım talebi, tedarik zinciri aksaklıkları ve üretim kesintileri gibi faktörlerin bir araya gelmesiyle başlayan çip krizi, Mayıs 2023 itibarıyla otomotiv, tüketici elektroniği ve sağlık hizmetleri de dâhil olmak üzere çeşitli sektörleri etkilemeye devam ediyor. Özellikle dünyanın en büyük yarı iletken üreticilerinden biri olan Çin ile ABD arasında yaşanan gerilimler çip krizini tetiklemeyi sürdürüyor. Vaşington’un, Ekim 2022 tarihinde, Çin’in askeri emellerinde kullanmak üzere kritik teknolojiye erişimini kesmek için başlattığı ihracat kesintilerinin ardından Almanya, Hollanda ve Japonya’nın da benzer kısıtlamaları getirmesi, gerilimi zirveye doğru tırmandırıyor.

Özellikle Rusya-Ukrayna savaşının ardından yaşanan gelişmelerle stratejik bağımlılıklardan kurtulmanın ve güvenilir ticari ortaklıklara sahip olmanın önemini artmasıyla, ülkeler, kritik öneme sahip olan yarı iletken sektörleri için acil stratejiler ortaya koydular, koymaya da devam edeceklerdir. Bu çabalara rağmen yeni çip üretim tesisleri kurmak ve yeni teknolojiler geliştirmek zaman alacağından, çip krizinin birkaç yıl daha devam edeceği öngörülüyor. Bu nedenle, şirketlerin ve hükümetlerin yarı iletken endüstrisinin karşılaştığı zorlukları ele almak ve gelecekte istikrarlı bir çip arzı sağlamak için birlikte çalışmaya devam etmeleri gerekiyor.

Sema Nur Yeniyıldız, İKV Uzman Yardımcısı