TÜRKİYE-AB GÜNDEMİ: Türkiye ve AB’de Yeşil Dönüşüme Uyumda Yeni Finansal İmkânlar

Türkiye ve AB’de Yeşil Dönüşüme Uyumda Yeni Finansal İmkânlar

Hem AB’de hem de Türkiye’de yeşil dönüşüm için finansman konusunda gelişmeler yaşanıyor. AB, rüzgâr enerjisi üreticilerini desteklemek için Avrupa Yatırım Bankası aracılığıyla 5 milyar avro tahsis ederek AB ekonomisinin rekabetçiliğine çeşitli yollarla katkı sağlıyor. Türkiye’de ise Ticaret Bakanlığı tarafından Yeşil Mutabakat Uyum Projesi Desteği sunuluyor ve ihracatçı firmaların Yeşil Mutabakat’a uyum sağlayarak AB pazarında rekabet edebilmesi kolaylaştırılıyor. Bu iki gelişme AB ve Türkiye’nin yeşil dönüşüm ve rekabetçilik alanındaki çalışmalarının uyumlu ilerlediğini göstermesi açısından değer taşıyor. 

Komisyon, Ekim 2023’te, Avrupa Rüzgâr Enerjisi Eylem Planı’nı duyurmuş ve bu sayede rekabetçi bir rüzgâr enerjisi tedarik zinciri kurulması hedefini ortaya koymuştu. Bu plan kapsamında Avrupa Yatırım Bankası (AYB), ticari bankalara finansman desteği sağlayarak Avrupalı rüzgâr enerjisi firmalarını desteklemeyi amaçlıyor. 31 Temmuz 2024 tarihinde faaliyete geçirilen 5 milyar avroluk destek girişimi sayesinde ise bu planın gerçekleştirilmesinde önemli bir adım atılmış oldu. AYB, Alman Deutsche Bank’a 500 milyon avroluk teminat sağlayarak destek girişimini harekete geçirdi.

Bu finansman sayesinde Deutsche Bank, Avrupa’da yenilenebilir enerjinin geliştirilmesini teşvik edecek ve sürdürülebilir enerjinin fiyatını düşürme konusunda adımlar atılmasına yardımcı olacak. Finansman, AB’de sürdürülebilir enerji üretiminin artırılmasını sağlayarak AB’nin enerji güvenliğinin sağlanmasında etkili olacak. AB’nin belirlemiş olduğu 2030 yılına kadar yenilenebilir enerjinin toplam enerji üretimindeki payının %42,5’a çıkarılmasında da bu destek büyük rol oynayacak. Bununla birlikte yeşil enerji sektörünün geliştirilmesiyle, bu alanda istihdamın artırılması planlanıyor. Bu sayede Avrupa Rüzgâr Enerjisi Eylem Planı’nda da hedeflendiği gibi AB’de rekabet edebilir bir üretim sektörünün geliştirilmesine katkı sağlanıyor.

Bu gelişme Alman yenilenebilir enerji geliştiricisi Luxcara’nın Çinli bir firmayla tedarik anlaşmasını sonuçlandırmasının hemen ardından yaşandı. Buradan yola çıkarak AB’nin özellikle Çin’le rekabet edebilirliğinin geliştirilmesine ne denli önem verdiği ve yenilenebilir enerji üretiminin rekabetçilikte oynadığı önemli rol görülebiliyor. Aynı zamanda bu çabalarla ABD’nin Enflasyonu Düşürme Yasası’nın AB ekonomisine etkileriyle de mücadele edildiği yönünde yorumlar yapılıyor.

Deutsche Bank ile sonuçlandırılan bu finansman desteği anlaşmasına ek olarak başka bankalarla da yakın zamanda anlaşmaların sonuçlandırılacağı belirtiliyor. Ayrıca, bu finansmandan yararlanan bankalar, AB menşeli olmayan bankalara da AB’de bir üretim tesisi olduğu sürece teminat sağlayabiliyor.

Ticaret Bakanlığı’ndan Yeşil Mutabakat Uyum Projesi Desteği

Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, Yeşil Mutabakat Uyum Projesi Desteği’nin tanıtımını 30 Temmuz 2024 tarihinde gerçekleştirdi. Bu destek programı kapsamında ihracatçı firmaların yeşil ve dijital dönüşümü gerçekleştirebilmesi için 10 milyar liralık destek sağlanacağı açıklandı. Bu kapsamda şirketlerin aldığı danışmanlık hizmetlerinin maliyetinin %50’si beş yıl süresince Ticaret Bakanlığı tarafından karşılanacak. Ticaret Bakanlığı tarafından Responsible/Sorumluluk Projesi altında tahsis edilen finansal destek, danışmanlık sürecine henüz dâhil olmayan şirketlerin de durum analizi yapabilmesine olanak sağlayacak.

Bakan Bolat, AB mevzuatının yeşil dönüşümü sağlama amacıyla hızlı bir değişimden geçtiği bu dönemde AB ile uyumu sağlayarak yeşil ve dijital dönüşüme uyum sağlamanın ihracatı da sürdürülebilir kılacağına dikkat çekti. Nitekim, Türkiye-AB ticaret ilişkileri 2023’te 211 milyar dolar seviyesine ulaşarak Gümrük Birliği’nin ikili ticarete etkisini gözler önüne seriyor. Türkiye’nin 2023 yılında gerçekleştirdiği dış ticarette ihracatın %41’inin AB’ye yapılması, ithalatın ise %30’unun AB’den yapılması ise ticari ilişkilerin boyutunu gösteriyor.

Avrupa Yeşil Mutabakatı, AB ekonomisinin sürdürülebilir bir şekilde yeşil dönüşümü sağlaması için çeşitli mekanizmalar ortaya koyuyor. Özellikle Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM), AB’nin üretimde açığa çıkan karbon emisyonlarını azaltma yönündeki en büyük adımlarından biri. SKDM, AB’ye ihracatta bulunan üreticiler için bir karbon fiyatı belirleyerek AB ile ticaret yapan üçüncü ülkeler için de yükümlülükler ortaya koyuyor. Bu nedenle ihracatçı firmaların Yeşil Mutabakat’a uyumu önem arz ediyor. Türk ihracatçıların Yeşil Mutabakat’a uyum sağlaması yalnızca Türkiye-AB ilişkileri açısından değil, Türkiye için de önem taşıyor çünkü çeşitli sektörlerde emisyon azaltımı için bir yol haritası çizerek Türkiye’nin ulusal iklim plan ve stratejilerini ve uluslararası taahhütlerini destekliyor. Ticaret Bakanlığı tarafından ortaya koyulan bu destek ise ihracatçıların yeşil ve dijital dönüşümü sağlamasında büyük kolaylık sağlıyor.

Sonuç ve Değerlendirme

Yeşil dönüşümün finanse edilmesinde hem AB hem de Türkiye’de yaşanan bu gelişmeler AB ve Türkiye’de yeşil dönüşüme verilen önemi gözler önüne seriyor. Bu gelişmeler AB ve Türkiye ekonomilerinin rekabetçi ve yeşil bir şekilde büyümeye devam etmesinde de büyük rol oynuyor. AB, ekonomisinin rekabetçiliğini temiz ve sürdürülebilir enerjiye yaptığı yatırımlarla güçlendirirken Türkiye gibi önemli bir aday ülke ve ticaret ortağının da AB Yeşil Mutabakatı’na uyum sağlaması ve bu uyum çabalarını finanse etmesi hem AB-Türkiye ilişkileri için yeni fırsat alanları açıyor hem de Türkiye’nin AB Tek Pazarı ile pazar bağlarını koruyabilmesine katkıda bulunuyor.

Aygen Torun, İKV Uzman Yardımcısı