TÜRKİYE-AB GÜNDEMİ:Küresel Yatırım Eğilimleri ve Türkiye’ye Uluslararası Yatırımlarda Son Gelişmeler

Küresel Yatırım Eğilimleri ve Türkiye’ye Uluslararası Yatırımlarda Son Gelişmeler

2024 yılının ilk yarısında Türkiye’ye yapılan, 4,7 milyar dolara yakın uluslararası doğrudan yatırım (UDY), 2023’ün aynı dönemine kıyasla %5’lik bir düşüşe işaret ederken; aynı dönemdeki cari açığın %28’ine denk geldi. Bu yatırımların %36’sını enerji, teknoloji, finans ve inşaat sektörleri oluşturdu ve özellikle yenilenebilir enerji ve dijital dönüşüm projeleri ön plana çıktı. AB ülkeleri, Türkiye’ye gelen yatırımların %51’ini sağlarken; Almanya, Hollanda ve Birleşik Krallık gibi ülkeler en büyük yatırımcılar arasında yer aldı.

Türkiye, 2024 yılının ilk yarısında toplam 4 milyar 692 milyon dolarlık uluslararası doğrudan yatırım (UDY) aldı. 2023’ün aynı dönemine kıyasla %5’lik düşüş kaydedilirken, 2024’ün ilk altı ayında gelen UDY, aynı dönem içindeki cari açığın %28’ine karşılık geldi. 2024’ün ilk altı ayında gerçekleşen yatırımların 2 milyar 846 milyon doları yatırım sermayesi, 1 milyar 535 milyon doları yabancı uyruklulara yapılan gayrimenkul satışları ve 754 milyon doları borçlanma araçları yoluyla sağlandı. 2002’den bu yana Türkiye’ye gelen toplam UDY ise 268 milyar doları aştı.

Küresel Yatırım Eğilimleri

2024’ün ilk çeyreğinde, küresel UDY akışları genel olarak toparlansa da bölgesel ve sektörel bazda farklılıklar gösteriyor. Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) Nisan 2024 tarihli UDY raporuna göre, küresel UDY akışları 2023’teki düşüşün ardından 2024’ün ilk çeyreğinde %7 oranında bir artış kaydetti. Bu artış, özellikle gelişmekte olan piyasalarda yoğunlaştı. Özellikle Asya ve Latin Amerika gibi bölgelerde güçlü bir yatırım talebinin olduğu görülüyor. Buna karşın gelişmiş ekonomilerde UDY akışlarında daha ılımlı bir artış gerçekleşti.

2024 yılında, uluslararası yatırımların sektörel dağılımında enerji, teknoloji ve sağlık gibi stratejik alanlar öne çıkıyor. Dünya genelinde enerji sektörüne yapılan yatırımlar %15 oranında artış gösterdi; bu artış, özellikle rüzgâr ve güneş enerjisi projelerinde yoğunlaştı. Teknoloji sektörü, 2024’te de yatırımcıların en çok ilgi gösterdiği alanlardan biri olmaya devam etti. Dijital dönüşüm projelerine olan yatırımlar, küresel UDY akışlarında %12’lik bir artışa yol açtı. Özellikle bulut bilişim, yapay zekâ ve fintech alanlarındaki yatırımlar bu artışı destekledi. Sağlık sektörüne yönelik yatırımlar ise COVID-19 salgını sonrası dönemde büyük bir ivme kazanarak, 2024’te de güçlü bir şekilde devam etti. Bu sektördeki UDY akışları %10 oranında artarak, biyoteknoloji ve ilaç üretimi gibi alanlarda önemli bir sermaye akışını beraberinde getirdi.

Sektörel Dağılım: Türkiye’de Cazip Yatırım Alanları

Küresel yatırım eğilimlerine paralel olarak, Türkiye de 2024 yılının ilk yarısında önemli miktarda UDY çekti. Türkiye’ye yönelik yatırımların sektörel dağılımı, küresel eğilimlerle bazı benzerlikler taşımakla birlikte, ülkenin kendine özgü dinamiklerini de yansıtıyor. Uluslararası Yatırımcılar Derneği’nin (YASED) “Rakamlarla UDY Haziran 2024 Raporu”na göre Türkiye’de 2024’ün ilk yarısında enerji, teknoloji, finans ve inşaat sektörleri %36 oranında yatırım çekti. Özellikle yenilenebilir enerji ve dijital dönüşüm projeleri ön plandaydı.

• • Enerji Sektörü: Enerji, Türkiye’nin en çok yatırım çeken sektörlerinden biri. 2024’ün ilk yarısında enerji sektörüne yapılan yatırımlar, toplam UDY’nin %11’ini oluşturarak yaklaşık 510 milyon dolar seviyesine ulaştı. Özellikle yenilenebilir enerji projeleri bu yatırımların büyük kısmını oluşturdu. Almanya, Fransa ve İtalya gibi AB ülkelerinden gelen yatırımlar, Türkiye’nin rüzgâr, güneş ve hidroelektrik enerji potansiyelinin ortaya çıkarılmasında önemli bir rol oynuyor. Ayrıca, ABD ve Norveç’ten gelen yatırımcılar da enerji altyapısına katkı sağladı ve toplamda bu iki ülkeden gelen yatırımlar 150 milyon dolar seviyesine ulaştı.
• • Teknoloji ve İnovasyon: Teknoloji sektörü, Türkiye’de çekilen yatırımların %9’unu oluşturarak 268 milyon dolar seviyesine ulaştı. Bu sektördeki yatırımların büyük kısmı dijital dönüşüm, yapay zekâ ve fintech gibi alanlara yöneldi. Hollanda ve Almanya, teknoloji sektörüne en çok yatırım yapan ülkeler arasında öne çıkıyor. Ayrıca ABD merkezli teknoloji şirketleri de Türkiye’nin hızla büyüyen dijital pazarına 100 milyon dolar yatırım yaparak sektördeki rekabeti artırdı.
• • Finansal Hizmetler: Finans sektörü, 346 milyon dolar yatırımla Türkiye’ye gelen doğrudan yatırımların %8’ini oluşturdu. Hollanda, İspanya ve Birleşik Krallık gibi ülkeler, finans sektöründe en büyük yatırımcılar olarak öne çıkıyor. Özellikle bankacılık, sigortacılık ve fintech alanlarında yapılan yatırımlar dikkat çekiyor. Hollanda’dan gelen yatırımlar 230 milyon dolar seviyesinde gerçekleşirken, İspanya ve Birleşik Krallık’tan gelen yatırımlar ise toplamda 180 milyon dolar seviyesine ulaştı.
• • İnşaat ve Altyapı: İnşaat sektörü, Türkiye’ye çekilen UDY’nin önemli bir kısmını oluşturarak 2024 yılının ilk yarısında yaklaşık 346 milyon dolar seviyesine ulaştı. Bu sektörde, özellikle ulaştırma ve depolama alanlarında yoğunlaşan yatırımlar dikkat çekti. İtalya ve Fransa, Türkiye’deki büyük ölçekli altyapı projelerine önemli katkılar sağladı. Bu yatırımların büyük bir kısmı ulaşım ağları ve enerji nakil hatlarının modernizasyonuna yönelik oldu. Ayrıca, Körfez ülkelerinden gelen yatırımcılar da Türkiye’nin stratejik altyapı projelerine artan bir ilgi gösterdi ve bu bölgelerden gelen toplam yatırım 120 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti.

Coğrafi Dağılım: AB’nin Rolü

2024 yılının ilk yarısında Türkiye’ye yapılan toplam UDY’nin %51’i AB ülkelerinden geldi ve bu yatırımların büyük kısmı enerji, otomotiv, finans ve inşaat gibi stratejik sektörlerde yoğunlaştı. AB üyesi olmayan Avrupa ülkelerinin ise Türkiye’ye yapılan yatırımlarda %21’e yakın bir pay aldığı görülüyor. Almanya, Hollanda, İrlanda, Norveç ve Birleşik Krallık başta olmak üzere, Avrupa ülkeleri Türkiye’nin en önemli yatırım kaynağı ülkeler olarak öne çıkıyor.

• • Hollanda: AB içinde Türkiye’ye en çok yatırım yapan ülke olan Hollanda, %20’lik payla dikkat çekiyor. Finansal hizmetler, teknoloji ve lojistik sektörlerine yoğunlaşan Hollanda, özellikle dijital altyapı ve fintech girişimlerinde aktif rol aldı. 2024’ün ilk altı ayında Hollanda’dan gelen yatırımlar, büyük ölçüde Türkiye’nin büyüyen finans sektörüne yöneldi. Dijitalleşme ve yenilikçi çözümler, Hollanda merkezli şirketlerin Türkiye’deki varlığını artırdı.
• • Almanya: Türkiye’ye gelen UDY’nin %10’unu oluşturan Almanya, enerji, otomotiv ve kimya sektörlerinde en büyük yatırımcı olarak öne çıktı. Özellikle yenilenebilir enerji ve elektrikli araç üretimi alanlarına odaklanan Almanya, Türkiye’nin enerji dönüşümü ve çevre dostu üretim süreçlerine önemli katkılarda bulundu. 2024 yılında Almanya’dan gelen yatırımlar, enerji altyapısının modernizasyonu ve kimya sektöründe yapılan Ar-Ge çalışmaları ile Türkiye’nin sürdürülebilir büyümesine destek sağladı.
• • İrlanda: İrlanda, %10’luk pay ile Türkiye’ye yatırım yapan AB ülkeleri arasında üçüncü sırada yer alıyor. İrlanda’dan gelen yatırımlar, özellikle finansal teknolojiler ve hizmet sektörüne yoğunlaştı. Türkiye’nin finansal ekosistemine yapılan bu katkılar, bankacılık ve sigortacılık dışı finansal hizmetlerin gelişmesine yardımcı oldu.
• • Norveç: Türkiye’ye gelen UDY’nin %8’ini sağlayan Norveç, enerji ve denizcilik sektörlerinde öne çıktı. Norveçli yatırımcılar, Türkiye’nin yenilenebilir enerji kaynaklarını değerlendirme konusundaki potansiyelini fark ederek, rüzgâr ve hidroelektrik enerji projelerine yoğunlaştı. Ayrıca, denizcilik sektörü de Norveç yatırımlarının önemli bir kısmını oluşturdu.
• • Birleşik Krallık: Birleşik Krallık, Türkiye’ye yapılan yatırımlar arasında %8’lik payla yer aldı. Birleşik Krallık’tan gelen sermaye, finans, teknoloji ve eğitim sektörlerine odaklandı. Türkiye’nin hızla büyüyen fintech ve dijital dönüşüm alanlarında Birleşik Krallık’tan gelen yatırımlar, ülkenin teknoloji sektöründe rekabet gücünü artırdı.

Sonuç ve Değerlendirme

2024 yılının ilk yarısında Türkiye, 4 milyar 692 milyon dolar uluslararası doğrudan yatırım (UDY) çekti; bu miktar 2023’ün aynı dönemine göre %5’lik bir düşüş gösterdi, ancak cari açığın %28’ine denk geldi. Yatırımların coğrafi dağılımına bakıldığında, Türkiye’ye gelen doğrudan yatırımların önemli bir kısmı AB ülkelerinden ve diğer Avrupa ülkelerinden geldi. Almanya, Hollanda, İrlanda, Norveç ve Birleşik Krallık gibi ülkeler Türkiye’nin en büyük yatırımcıları arasında yer aldı. Bu yatırımlar, AB-Türkiye ekonomik iş birliğinin derinliğini ve iki taraf arasındaki ticari ilişkilerin gücünü bir kez daha ortaya koydu.

Sektörel olarak, enerji, teknoloji, finans ve inşaat sektörleri öne çıkarken, bu dört sektör toplam UDY’nin %36’sını oluşturdu. Özellikle yenilenebilir enerji ve dijital dönüşüm projeleri, Türkiye’nin sürdürülebilir büyüme ve küresel değer zincirlerine entegrasyon hedeflerine önemli katkılar sağlayabilir. Finansal hizmetler sektörüne yönelik yatırımlar ise Türkiye’nin bölgesel bir finans merkezi olma potansiyelini güçlendiriyor. İleriye baktığımızda, Türkiye’nin bu olumlu sektörel yatırım eğilimini sürdürmesi hâlinde, ekonomik büyümesini ve küresel rekabet gücünü artırması söz konusu olacak. Ancak özellikle yenilenebilir enerji, batarya, elektrikli araç, çip, bilgi iletişim sektörü gibi ileri teknoloji alanlarına çok daha fazla yatırım çekebilmek gerekiyor. Bunun için de yatırım ortamının iyileştirilmesi, hukuki öngörülebilirlik ve yasal kesinliğin güçlendirilmesi, söz konusu alanlarda küresel ve bölgesel ekosisteme entegre olunması ve yüksek teknolojilerin gerektirdiği insan kaynaklarının gerekli becerilerle donatılması için çağdaş, akılcı ve üretken bir eğitim sisteminin geliştirilmesi büyük önem taşıyor.