AB GÜNDEMİ: AB-Körfez İş Birliği Konseyi İlk Zirvesi

AB-Körfez İş Birliği Konseyi İlk Zirvesi

AB ve Körfez İş Birliği Konseyi Zirvesi, 16 Ekim 2024’te Brüksel’de yapıldı. Zirvenin ana teması ise “barış ve refah için stratejik iş birliği” oldu. Zirvede, AB ve Körfez İş Birliği Konseyi ve üye ülkeleri arasında geliştirilebilecek ortaklıklar üzerinde duruldu. Bu alanlar arasında ekonomi, enerji ve iklim, bağlantısallığı güçlendirme, insanlar arasında köprüler kurma ve istikrar ve barış yer alıyor. Gelecek zirvenin 2026’da Suudi Arabistan’da gerçekleştirilmesi planlanıyor.

AB ve Körfez İş Birliği Konseyi (Gulf Cooperation Council-GCC) arasında ilk kez gerçekleşen zirve 16 Ekim 2024 tarihinde Brüksel’de “barış ve refah için stratejik iş birliği” teması altında düzenlendi. AB Konseyi Başkanı Charles Michel ve Körfez İş Birliği Konseyi Dönem Başkanı Katar Emiri H. H. Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani zirvenin eş başkanlığını yürüttü. Liderler, her iki yılda bir buluşma konusunda anlaşmaya vardı. Gelecek zirvenin 2026 yılında Suudi Arabistan’da yapılmasına karar verildi.

Zirve AB’nin Körfez İş Birliği Konseyi ve üye ülkeleriyle (Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn Krallığı, Suudi Arabistan Krallığı, Umman Sultanlığı ve Kuveyt Devleti) daha yakın bir ortaklık yürütmesi açısından bir fırsat olarak değerlendirildi. Nitekim Körfez İş Birliği Konseyi ve üyeleri zorlu jeopolitik durumlarda jeostratejik ortaklar olarak görülüyor. AB ve Körfez İş Birliği Konseyi liderleri zirve sırasında küresel ve bölgesel güvenlik ve refahı desteklemek için beraber çalışacakları konusunda anlaşmaya vardı. Bu kapsamda çatışmaların ortaya çıkması ve tırmanmasını önlemek, diyalog, koordinasyon ve katılımı artırarak krizleri çözmek gibi konularda iş birlikleri yapılacak. Dolayısıyla tarafların küresel zorlukları aşmak için beraber çalışmaları ve çok taraflılığı (multilateralism) desteklemeleri gerekiyor.

Ticaret ve Ekonomik İş Birliğini Artırma

AB, Körfez İş Birliği Konseyi üye ülkelerinin ikinci en büyük ticari ortağı. Tarafların 2023 yılında 170 milyar avro değerinde ticaret yaptıkları görüldü. Liderler zirvede stratejik ticaret ve yatırım ortaklığına olan müşterek bağlılıklarını tekrar doğruladı. Geliştirilmiş iş ve yatırım ortamı, yeşil ve dijital dönüşümler, sürdürülebilir enerji ve bağlayıcılıkla gelebilecek fırsatların altı çizildi. Taraflar ayrıca bölgesel bir AB-Körfez İş Birliği Konseyi serbest ticaret anlaşmasına ulaşmak için görüşmeleri ilerletmeye çalışacak ve özel olarak hazırlanmış ticaret ve yatırım anlaşmalarını inceleyecek, dayanıklı, sürdürülebilir ve küresel değer zincirlerini ilerletmeyi hedefleyecek ve temiz teknolojiler, ham maddeler ve kritik mineraller dâhil olmak üzere dayanıklı enerji tedarik zincirlerini güvence altına alacak.

Enerji İş Birliği ve İklim Değişikliği

AB ve Körfez İş Birliği Konseyi ülkeleri, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji de dâhil olmak üzere enerji güvenliği konusunda daha fazla iş birliğini ilerletmek amacıyla bu alandaki ilişkilerini pekiştirme taahhüdünde bulundu. Liderler iklim değişikliği, biyolojik çeşitlilik kaybı, çölleşme, okyanus ve arazi bozunumu, kuraklık ve kirlilik dolayısıyla oluşan krizler ve zorluklarla çözüm bulmak için acil eylem planlarının artırılması konusunda kararlılıklarını belirtti. Ek olarak taraflar, gelecek COP29’da Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Paris Anlaşması’yla uyumlu sonuçlar beklediklerinin üzerinde durdu.

Bağlantısallığı Güçlendirme

Liderler gelecek nesiller için daha iyi bir dijital dünya yaratmak için telekomünikasyon, ileri teknoloji, dijital ekonomi ve yenilik ve uzay alanlarında iş birliği olanaklarının değerlendirilmesi gerektiği konusunda karar vardı. Sürdürülebilir ulaşım ve iklime dayanıklı alt yapıları destekleme ve enerji şebekeleri ve hidrojen taşımacılığında iş birliği yapacaklarını belitti.

İnsanlar Arasında Köprüler Kurma

AB ve Körfez İş Birliği Konseyi liderleri, insanlar arasında iletişimin genişletilmesi konusundaki çalışmalarına olan bağlılıklarına da yeniden değindi. Güvenli ve karşılıklı olarak faydalı vizesiz seyahat düzenlemesine yönelik pratik ve yapıcı adımlar, Körfez İş Birliği Konseyi akademisyenlerinin ve öğrencilerinin Erasmus+ programına daha derin katılımı ve Horizon Europe programı bağlamında artan ortaklık, gençlik, spor, kültür, eğitim ve yaratıcı endüstriler alanlarında destek araçlarının geliştirilmesi üzerinde çalışacakları belirtildi.

İstikrar ve Barış

Ortadoğu ve Avrupa’da düşmanlıkların ciddi şekilde tırmanması ve devam eden savaş ışığında, AB ve Körfez İş Birliği Konseyi her iki bölgenin yararına olacak şekilde güvenliğin artırılması ve gerginliğin azaltılması yönünde çalışma kararlılıklarını teyit etti.

• •Ukrayna

Liderler, devletlerin egemenlik ve toprak bütünlüğüne saygılarını ve BM Şartı’nın temel ilkelerine, uluslararası hukuka ve uluslararası insancıl hukuka bağlılıklarını yineledi. Etkilenen ülkelerde gıda güvenliğinin sağlanmasına yönelik çabalara katkıda bulunmak amacıyla tahıl ve her türlü gıda ve insani yardım malzemesinin ihracatını kolaylaştırmaya yönelik tüm çabaların desteklenmesinin önemini vurguladı. AB ve Körfez İş Birliği Konseyi, “Rusya Federasyonu’nun Ukrayna’ya karşı, Şart’ın 2 (4) maddesini ihlal ederek gerçekleştirdiği saldırganlığı en güçlü şekilde kınayan” ve “Rusya Federasyonu’nun uluslararası alanda tanınan sınırları içerisinde kalan Ukrayna topraklarından tüm askerî güçlerini derhal, tamamen ve koşulsuz olarak çekmesini talep eden” BM Genel Kurulu Kararı ES-11/1’i hatırlattı. Ayrıca, sivillere ve kritik altyapılara yönelik saldırılar da kınandı.

• •İsrail, Gazze ve Batı Şeria

AB ve Körfez İş Birliği Konseyi liderleri İsrail, Gazze ve Batı Şeria’daki gelişmelerden ve bölgede artan gerilimden dolayı endişe duyduklarını ifade etti. BM Güvenlik Konseyi’nin 2735 sayılı Kararı doğrultusunda, derhal, tam ve eksiksiz bir ateşkes, rehinelerin serbest bırakılması, Filistinli tutukluların değişimi ve Gazze Şeridi’nde ihtiyaç duyan tüm Filistinli sivillere güvenli ve etkili bir şekilde insani yardım dağıtımı da dâhil olmak üzere sivil nüfusa derhal ve engelsiz insani erişim çağrısında bulundu. Liderler Suudi Arabistan, AB ve Norveç tarafından 26 Eylül 2024’te New York’ta duyurulan iki devletli çözümün uygulanması için Küresel İttifak’ın kurulmasını memnuniyetle karşıladı.

• •Lübnan

Liderler Lübnan’daki tehlikeli tırmanıştan son derece endişe duyduklarını belirterek, Lübnan halkına desteklerini yineledi ve derhal ateşkes çağrısında bulundu. Acil insani yardım sağlamak için uluslararası ve bölgesel çabaların yoğunlaştırılması gerektiği ifade edildi. Ayrıca BM misyonlarına yönelik tüm saldırılar kınandı.

• •İran

AB ve Körfez İş Birliği Konseyi liderleri, bölgesel gerginliği azaltmak için İran ile diplomatik angajmanın önemini vurguladı. İran nükleer programının barışçıl niteliğinin sağlanmasının ve balistik füzelerin ve insansız hava araçlarının ve her iki bölge ve ötesinde güvenliği tehdit eden ve uluslararası barış ve güvenliği baltalayan herhangi bir teknolojinin yayılmasının durdurulmasının önemini belirtti.

• •Kızıl Deniz

Liderler, Kızıldeniz’de seyrüsefer serbestisi ve deniz güvenliğinin sağlanması konusundaki kararlılıklarını yineledi.

Değerlendirme

Çatışmaların ve problemlerin giderek yoğunlaştığı bir dünyada iş birliklerinin barışı ve düzeni sağlamadaki önemi ortaya çıkıyor. AB de benimsediği değerler doğrultusunda diğer ülkelerle olan ilişkilerini barışçıl bir yaklaşımla sürdürmek istiyor. Bu zirve AB ve Körfez İş Birliği Konseyi arasında gerçekleşecek ortaklıklar ve ilişkilerin geleceği için fırsat noktası olarak görülebilir. Gerek jeostratejik açıdan gerek ekonomik ilişkiler açısından Körfez İş Birliği Konseyi büyük bir önem taşıyor. Zirvede üzerinde durulan ekonomi, enerji, insanlar arası iletişim ve barış konuları ilişkilerin gelecekte neler üzerine şekilleneceği konusunda sinyaller veriyor.