Avrupa Savunmasında Yeni Dönem: Savunma Temalı İlk Zirve Yapıldı

3 Şubat 2025’te AB Liderleri, Avrupa’nın savunma ve güvenlik politikasının nasıl gelişebileceğini tartışmak amacıyla bir araya geldi. İlk kez gerçekleştirilen savunma konulu bu gayriresmî zirve sırasında (Informal EU Leaders’ retreat 2025) NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ve Birleşik Krallık Başbakanı Keir Starmer ile de toplantılar yapıldı.

Zirve Neden Önemli?

Avrupa’nın savunma politikası, 1949 yılından beri NATO çerçevesinde yani ABD’ye bağlı stratejiler kapsamında şekillendiğinden dolayı, ekonomik, siyasi, stratejik ve organizasyonel olarak ABD’nin belirleyici olduğu bir denklemde ilerliyor. Ancak bir süredir, AB gündeminde stratejik özerklik kapsamında politikalar üretmenin önemi ve “karşılaşılması mümkün tehditler” tartışılıyor. Fransa’nın başını çektiği görüş, Avrupa’nın güvenliği için NATO ile ABD’ye artık bağlı olunmaması gerektiği konusunda ısrarcı.  Rusya-Ukrayna savaşıyla beraber NATO’nun Avrupa güvenliği için önemi artmış olsa da Rusya gibi yayılmacı bir aktör karşısında AB’nin kendi savunmasını sağlama ihtiyacı da daha belirgin hale geldi. Birlik içerisinde bu düşünce artık sadece elitler düzeyinde değil, genel Avrupa kamuoyunda da daha yaygınlaştı. Birlik’in “eyleme geçilmesi” kararı almasına neden olan en büyük gelişme ise Donald Trump’ın ABD Başkanı olması, onun transatlantiğin kolektif güvenliğine bakışı ve bu durumun muhtemel sonuçları.

Hâlihazırda Avrupa’da var olan stratejik özerklik tartışmaları ve Başkan Trump’ın Avrupa’nın savunma politikasına yönelik eleştirilerinin yanında son günlerde yaşanan birkaç gelişme de zirvenin gerçekleştirilme sürecini hızlandırdı. Bunlardan biri, Trump’ın başkan seçilmesinin ardından ABD’yi NATO’dan çıkarabileceğini düşündüğünü açıklaması. Bir diğeri, geçtiğimiz ocak ayındaki Davos Zirvesi sırasında NATO üyesi ülkelerin savunma harcamalarını GSYH’lerinin %5’ine çıkarmaları gerektiğini ifade etmesi. Ek olarak, geçtiğimiz aralık ayında Grönland’ın mülkiyeti ve kontrolünün “mutlak bir zorunluluk” olduğunu açıklamış olması da transatlantik ilişkilerdeki değişimin en büyük göstergelerinden biri.

Zirvede Ön Plana Çıkanlar

3 Şubat’ta gerçekleşen zirvede liderler Avrupa’nın savunma politikasını üç temada tartıştılar: savunma yeteneklerinin geliştirilmesi, savunmanın finansmanı ve stratejik ortaklık. AB Zirvesi Başkanı António Costa konuşmasında artık “eğer” değil, “nasılı” tartıştıklarını ifade ederek aslında zirve ve savunmanın geleceği hakkında en net açıklamayı yapmış oldu.

Liderler zirve sırasında savunma yetenekleri kapsamında hava ve füze savunması, füze ve mühimmat ve askerî hareket kapasitesi gibi konularda savunmadaki kritik açıklar ve AB’nin katkı sağladığı alanları ele aldılar. Avrupa’nın savunma sanayisini güçlendirmek için iş birliğinin, finansmanın ve stratejik yatırımların önemi vurgulanarak, AB araçlarının araştırma için teşvik edilmesi gerektiği üzerine tartıştılar.

Savunmanın finansmanı gündemi sırasında liderler, AB’nin ve üye ülkelerin savunma harcamalarını artırmak konusunda da fikir birliğine vardılar. İyi işleyen bir savunma finansmanı sistemi için Avrupa Yatırım Bankası’nın, AB bütçesinin ve ek finansman imkanlarının nasıl kullanılabileceğini de tartıştılar. Komisyon da savunmaya daha fazla harcama yapılabilmesi için ekonomi yönetimi kurallarında esneklik yapılabilmesi üzerine çalışma yapacağını duyurdu.

Stratejik ortaklık konusunda NATO ile iş birliği de dahil olmak üzere, Birleşik Krallık ve ABD ile var olan ortaklıkların güçlendirilmesinin önemi zirvede altı çizilen konulardan biriydi. António Costa, ABD ile ilişkilere yönelik olarak farklılıklar ve sorunların konuşarak çözülmesi gerektiğini, aynı zamanda çıkarların ve değerlerin de korunması gerektiğini ifade etti. Birleşik Krallık ile ilişkilere dair ise iki taraf arasında yeni olumlu bir enerjinin varlığını vurgulayarak küresel zorluklarla birlikte mücadele edebileceklerini belirtti.

Komisyon ile Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi’nin Avrupa’nın savunması konusunda Beyaz Kitap (White Paper) hazırlayacağı ve bu zirvedeki tartışmaların ve alınan kararların Beyaz Kitap için temel oluşturacağı ifade edildi.

Hatice Fulya Topyıldız, İKV Uzman Yardımcısı