AVRUPA ENERJİ PAZARI TÜKETİCİLERİN LEHİNE OLACAK ŞEKİLDE SERBESTLEŞTİRİLİYOR
Avrupa Parlamentosu’nun 22 Nisan 2009 tarihinde yapılan oturumunda elektrik ve doğalgaz piyasalarının serbestleştirilmesine ilişkin düzenlemelerde değişiklik yapan raporlar kabul edildi. Böylece enerji operatörlerinin üretim ve taşımacılık faaliyetlerinin ayrılması, taşımacılık ağı altyapısına daha fazla yatırım, ulusal düzenleyici kurumların bağımsızlıklarının artırılması, sınır ötesi işbirliklerinin ve tüketici haklarının geliştirilmesiyle ilgili yeni düzenlemelere onay verildi.
Avrupa Parlamentosu üyelerinin konuyla ilgili yaptıkları değerlendirmelere bakıldığında öncelikle enerji sağlayıcı firmanın değiştirilebilmesi, tüm aileler için akıllı ölçüm cihazları gibi yeni önlemlerle tüketicinin yapılan değişikliklerin merkezine koyulmasından duyulan memnuniyetin dile getirildiği görülüyor.
Bilindiği üzere üçüncü liberalizasyon paketinde en fazla tartışma yaratan konu üretim ve taşımacılık faaliyetlerinin birbirinden ayrılması olmuştu. Bu ayrılmayla ilgili üç seçenek bulunuyor: mülkiyet yapısının tamamen ayrılması, bağımsız nakil operatörü (independent transmission operator-ITO) ve bağımsız sistem operatörü (independent system operator-ISO) uygulaması. Sıralanan üç seçenek ulaştırma ağlarına uygulanabiliyor. Üye Devletlerin önümüzdeki 18 ay içerisinde bu üç seçenekten birini kendi ulusal mevzuatlarına aktarma zorunluluğu bulunuyor. Pakette ayrıca “üçüncü-ülke maddesi” yer alıyor. Bu madde koşulları yerine getirmediği sürece herhangi bir üçüncü ülkenin enerji şirketlerinin taşıma ağlarını ve onları yöneten şirketleri kontrol etmesini engelliyor. Madde herhangi bir Üye Devletin ulusal düzenleyici kurumuna bir ya da daha fazla üçüncü ülke operatörü tarafından kontrol edilen nakil sistemi operatörünü-Üye Devletin ya da AB’nin enerji güvenliğini tehdit etmesi halinde- reddetme hakkını tanıyor. Üye Devletlerin bu maddeyi uygulamak için önlerinde üç buçuk yıl süreleri bulunuyor.
Yeni düzenlemelerle tüketiciler üç hafta öncesinden haber vermek koşuluyla kendilerine elektrik ve doğalgaz hizmeti sağlayan şirketi değiştirebiliyorlar. Tüketiciler açısından diğer olumlu kazanımlar enerji ombudsmanı dahil daha etkili şikayet mekanizmalarının devreye girmesi ve verilen hizmetin istenilen kalitede olmaması halinde tazminat alabilmeleri olarak sıralanıyor. Avrupa Komisyonu’nun önümüzdeki dönemde tüketicilerin yeni haklarıyla ilgili bir rehber yayımlaması bekleniyor.
Üçüncü liberalizasyon paketinde büyük enerji kesintileri olması durumunda Üye Devletlerin işbirliğine gitmesi yönünde çağrıda bulunuluyor. Pakette, ulusal düzenleyici kurumlar arasından işbirliğini güçlendirmek amacıyla bir Topluluk ajansı kurulması öngörülüyor. Ajansın görevi, yeni bağlantı projelerinin ve nakil sistem operatörleri arasında bölgesel işbirliğinin artırılmasının denetlenmesi olarak tanımlanıyor.
Paket nakil sistem operatörlerine her yıl mevcut ve öngörülen arz ve talebe dayanan 10 yıllık ağ geliştirme planlarını ulusal düzenleyici kurumlarına sunma zorunluluğu getiriyor. Planda 10 yıllık süre zarfında inşa edilmesi ya da güncellenmesi öngörülen ulaştırma altyapılarına yer verilmesi gerekiyor. Ulusal düzenleyici kurumlar söz konusu planların AB öncelikleriyle uyumlu olmamaları halinde, nakil sistem operatörlerinden gerekli değişiklikleri yapmalarını talep edebiliyor.
Paket ulusal düzenleyici kurumların bağımsızlığının sağlanması için Üye Devletlerden bu kurumların kendi bütçelerinin olmasını ve yönetim kurulu üyelerinin 5 ya da 7 yıllık dönemler için atanmalarının güvence altına alınmasını talep ediliyor.
