İSTİHDAM PAKETİ KABUL EDİLDİ

Kamuoyunda “İstihdam paketi” olarak adlandırılan “İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” 15 Mayıs’ta Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda kabul edildi. Kabul edilen istihdam paketi kapsamında ilgili kanunlarda yapılan bazı değişiklikler şunlar:

İşveren – alt işveren ilişkisi: Yasa kapsamında asıl işveren ile alt işveren (taşeron şirket) arasında kurulan ilişkinin yazılı yapılması şartı getiriliyor. Buna göre, iş alan alt işveren, kendi iş yerinin tescili için asıl işverenden aldığı yazılı işverenlik sözleşmesini, gerekli belgelerle, çalışma bölge müdürlüklerine bildirecek. Bölge müdürlüğünce tescili yapılan bu iş yerine ait belgeler, gerektiğinde iş müfettişlerince incelenecek. İnceleme sonucunda muvazaalı işlemin tespiti halinde, bu tespite ilişkin gerekçeli müfettiş raporu, işverene tebliğ edilecek.

Engelli, eski hükümlü ve terör mağdurlarının çalıştırılma zorunluluğu: İş Kanununda yer alan engelli, eski hükümlü ve terör mağdurlarının çalıştırılma zorunluluğuna yeni düzenleme getiriliyor. Bu kapsamda eski hükümlü ve terör mağdurları için işverene getirilen zorunlu istihdam kaldırılıyor. Özel sektörde daha önce işçi sayısının yüzde 6’sı olan engelli çalıştırma şartı, yüzde 3’e indiriliyor. 50 veya daha fazla işçinin çalıştığı özel sektör iş yerlerinde, yüzde 3 engelli, kamu iş yerlerinde ise yüzde 4 engelli ve yüzde 2 eski hükümlü işçinin, mesleki, bedensel ve ruhsal durumlarına uygun işlerde çalıştırılması zorunluluğu getiriliyor. Paket kapsamında ayrıca, özel sektörün çalıştırmak zorunda olduğu yüzde 3’lük engelli kontenjanında istihdam edilenlerin primlerinin, işveren adına Hazine tarafından ödenmesi öngörülüyor. Yükümlü olmadıkları halde veya kontenjan fazlası engelli çalıştıran işverenlerin, bu şekilde çalıştırdıkları engellilerin primlerinin yarısı da Hazine tarafından karşılanacak.

İşyeri sağlığı ve güvenliği: İstihdam paketi, işyeri sağlığı ve güvenliği konusunda da önemli düzenlemeler getiriyor. Bu kapsamda işyeri sağlığı ve güvenliğine ilişkin şartların belirlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması ile işyerlerinde kullanılan araç, gereç, makine ve ham maddeler yüzünden çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve özel durumları sebebiyle korunması gereken kişilerin çalışma şartlarının düzenlenmesi konusunda Sağlık Bakanlığı’nın görüşü alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yönetmeliklerin çıkartılması öngörülüyor. İstihdam paketi kapsamında işverenler ise, devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırdıkları iş yerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, iş yerindeki işçi sayısı, iş yerinin niteliği ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre; bir iş yeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla, bir veya birden fazla iş yeri hekimi ile gerektiğinde diğer sağlık personelini ve sanayiden sayılan işlerde, iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle yükümlü olacaklar.  İş yerlerinde, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almayan, araç ve gereçleri noksansız bulundurmayan işverenlere, işletme belgesi almadan iş yeri açanlara, faaliyeti durdurulan işi izin almadan devam ettiren veya kapatılan iş yerlerini izinsiz açanlara, iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca alınan kararları uygulamayanlara ise para cezası uygulanacak.

İş eğitim zorunluluğu: Yasa kapsamında, ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçilere, mesleki eğitim şartı getiriliyor. Bu kapsamda mesleki eğitim almamış işçiler, 16 yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar, ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamayacak. Ağır ve tehlikeli işlerde çalışan işçilerini ilgili kurumlara bildirmeyen işverenlere ise, işin niteliğine göre farklı oranlarda para cezası uygulanması öngörülüyor.

Kreş kurma zorunluluğu: Yasa ile, 150 ve daha fazla kadın işçi çalıştıran işverenlere anaokulu açma yükümlülüğü getiren Milli Eğitim Temel Kanunu’nun ilgili maddesi, işverenler üzerindeki yükümlülüğü azaltmak amacıyla yürürlükten kaldırıldı. Kreş kurma zorunluluğu bulunan işletmelerin, bu hizmeti dışarıdan alabilmesine de olanak sağlanıyor. Dışarıdan bu hizmeti veren işletmeler ise, bu alanda hizmet alımı yapabilecekler.

İşyeri açma izni: Yasa kapsamında, işyerinin açılmasına izin vermeye yetkili belediyeler ile diğer ilgili makamlar bu izni vermeden önce, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilmesi gerekli işletme belgesinin varlığını araştıracaklar. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından işletme belgesi verilmemiş iş yerlerine, belediyeler veya diğer ilgili makamlar iş yeri açılma izni vermeyecekler.

İş esasları: Yasa kapsamında ayrıca sanayiden, ticaretten, tarım ve orman işlerinden sayılacak işlerin esasları da yeniden düzenliyor. Bu esaslar doğrultusunda bir işin, uygulanması bakımından sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinden hangisinin kapsamında sayılacağı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın görüşleri alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 6 ay içinde çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenecek.

İşsizlik ödeneği: Yasa ile iş gücü piyasasına yeni girenler ile iş gücü piyasasında daha önce bulunmakla birlikte halen işsiz olanlar, İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamına alınıyor. Buna göre, sigortalı işsizler doğrudan veya elektronik ortamda İŞ-KUR’a başvurabilecek ve işverenler tarafından tanzim edilmesi gereken işten ayrılma bildirgelerinin fiziki ortamla birlikte elektronik ortamda da verilip alınabilmesi sağlanacak. Ayrıca, sigortalı işsizler ile İŞ-KUR’a kayıtlı diğer işsizlere; iş bulma, danışmanlık hizmetleri, mesleki eğitim, iş gücü uyum ve toplum yararına çalışma hizmetleri verilecek ve iş gücü piyasası araştırma ve planlama çalışmaları yapılacak. Bu kapsamda yapılacak giderler İşsizlik Sigortası Fonu çerçevesinde karşılanacak. Bu giderlerin yıllık miktarı, işsizlik sigortası primi olarak bir önceki yıl içinde Fon’a aktarılan devlet payının yüzde 30’unu geçemeyecek. Bu oranı yüzde 50’ye kadar çıkarmaya Bakanlar Kurulu yetkili olacak. Ancak, işsizlik ödeneğinden yararlanmakta olanlara yönelik hizmetler için bu sınırlama dikkate alınmayacak.

Kısa çalışma ödeneği: Yasa kapsamında ayrıca bir işyerinde işin geçici olarak en az 4 hafta durması veya kısa çalışma hallerinde işçilere çalıştırılmadıkları süre için işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği ödenmesi öngörülüyor.

GAP’a kaynak: Yasa kapsamında, İşsizlik Sigortası Fonunda 1 Haziran 2000–
31 Aralık 2007 tarihleri arasında biriken devlet payı ve nemalarının, 2012 yılına kadarki faizi ile Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamındaki yatırımlar öncelikli olmak üzere, bölgesel ekonomik kalkınma ve sosyal gelişmeye yönelik yatırımların finansmanı için kullanılması öngörülüyor.

Genç ve kadınların istihdamının artırılması: Yasa ile, 18 yaşından büyük ve
29 yaşından küçük olanlar ile kadınların istihdamını teşvik amacıyla uygulanan prim indirimlerinin, İşsizlik Sigortası Fonu çerçevesinde karşılanması öngörülüyor.

Yasa kapsamında bazı kurumsal düzenlemelerin gerçekleştirilmesi de öngörülüyor. Bu çerçevede, İl İstihdam Kurulları’nın adı “İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulları” olarak değiştirilirken, bu kurullar işlevsel hale getirilerek, illerinin mesleki eğitim ve istihdam politikalarını belirlemekle sorumlu tutuluyor. Özel istihdam bürolarının açılmasının özendirilmesi amacıyla da, büro açabilmek için, “Türk vatandaşı olmak şartı” da kaldırılıyor.