İRAN İLE NÜKLEER MÜZAKERELERDE ANLAŞMAYA VARILDI

İran’ın nükleer programına yönelik Viyana’da yürütülen müzakerelerde tarafların 14 Temmuz 2015 tarihinde anlaşmaya vardığı açıklandı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) beş daimi üyesi olan ABD, Çin, Fransa, Rusya ve İngiltere’nin yanı sıra Almanya’nın da dâhil olduğu P5+1 grubu ile İran arasında Tahran’ın nükleer programına yönelik yürütülen müzakereler, kabul edilen eylem planı çerçevesinde sona erdi. Daha önce 2 Nisan 2015 tarihinde İsviçre’de yapılan görüşmelerde eylem planının taslak metni hazırlanmış ve nihai metnin 30 Haziran 2015 tarihine kadar belirlenmesi kararı alınmıştı.

Nitekim taslak metne paralel olarak, 14 Temmuz’da kabul edilen ve “Ortak Kapsamlı Eylem Planı” (The Joint Comprehensive Plan of Action) başlığı altında sunulan plan ile İran’ın nükleer silah üretimine yönelik girişimlerinin sona erdirildiği ve İran’ın nükleer programını kısıtlaması koşuluna bağlı olarak ülkeye yönelik uluslararası ambargoların kalkacağı açıklandı.

Müzakerelerde AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini P5+1 tarafını temsil ederken İran’ı ülkenin Dışişleri Bakanı Javad Zarif temsil etti. İki tarafın ortak resmi yazılı açıklamasında, anlaşmanın tarihi bir güne işaret ettiği belirtildi ve eylem planının, bölgesel ve uluslararası barış ortamının sağlanmasına, ilişkilerde yeni bir sürecin başlangıcına yönelik olduğu kaydedildi. Siyasi irade, ortak saygı ve liderlik çerçevesinde tüm dünyanın umut ettiği bir anlaşmanın varlığına değinen liderler, ilişkilerde güvenin sağlanmasına yönelik koşulların oluşturulduğunu açıkladılar. AB Konseyi Başkanı Donald Tusk açıklamasında eylem planının belirtilen şekilde uygulanması halinde, İran ile ilişkilerde ve uluslararası toplumda dönüm noktası yaratacak bir yapıya sahip olduğunu kaydetti.

Anlaşmaya yönelik Türkiye Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan resmi yazılı açıklamada, diplomasi seçeneği tek çözüm yolu olarak gösterilirken söz konusu anlaşmadan duyulan memnuniyet dile getirildi ve anlaşmanın bölge barışının temini için hayati önemde olduğu belirtildi. ABD Başkanı Barack Obama’nın resmi yazılı açıklamasında ise ABD’nin, uluslararası ortaklarıyla kapsamlı ve uzun vadeli bir anlaşmaya imza attığını belirtti. ABD Başkanı Obama, varılan anlaşma ile, Amerikan diplomasisinin ilişkilerde gerçek ve anlamlı bir değişimi oluşturabileceğini, ülkesinin ve tüm dünyanın daha güvenli hale getirilmesine yardımcı olabileceğini gösterdiğini ifade etti.

Resmi olarak 20 Temmuz 2015 tarihinde BMGK’de oybirliği ile onaylanan eylem planı koşullarına göre, BM ambargoları aşamalı olarak kalkacak. Buna karşılık İran;

- 15 yıl boyunca yeni uranyum zenginleştirme tesisi kuramayacak ve mevcut uranyum seviyesini koruyacak;

- 15 yıl boyunca 3,67 oranı üzerinde uranyum zenginleştiremeyecek;

- 15 yıllığına uranyum stokunu 300 kilogramla sınırlayacak;

- Kurulu santrifüj sayısını 6104’e düşürecek ve bunlardan sadece 5060’ını zenginleştirme işlemlerinde kullanabilecek;

- Uranyum zenginleştirme sürecinde Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı denetçi olacak;

- 15 yıl içinde yeni ağır su reaktörü kuramayacak;

- Koşullara aykırı davranması durumunda ise yaptırımlar 65 gün içinde tekrar uygulanacak.