HAFTANIN HABERİ

Üçüncü Vize Serbestliği Raporu Vizesiz Avrupa’ya Yeşil Işık Yakıyor

4 Mayıs 2016 tarihinde Avrupa Komisyonu, Türk vatandaşlarına yönelik kısa süreli Schengen vize uygulamasının kaldırılması için Türk yetkili makamlarının yerine getirmekle yükümlü olduğu kriterleri değerlendiren Üçüncü Vize Serbestliği Raporu’nu yayımladı. 72 teknik kriterden 65’inin karşılandığını belirten Komisyon yetkilileri, raporla birlikte Türkiye’ye yönelik vize uygulamasının kaldırılması için gerekli olan Tavsiye Karar üzerinde anlaştıklarını da kamuoyu ile paylaştı. Komisyonun bu kararının AP ve Avrupa Konseyine iletilmesiyle vizelerin kaldırılması kararı bu iki mecraya taşınmış olacak.

2013 yılında Türkiye ile AB arasında Geri Kabul Anlaşması’nın imzalanmasıyla birlikte, Türk vatandaşlarına vizesiz Avrupa’nın kapılarını açacak vize serbestliği yol haritası oluşturulmuş, Türkiye-AB ilişkilerinin uzun durağanlık döneminin ardından yeni bir başarı hikayesi yaratma ihtimali doğmuştu. Devam eden süreçte, 20 Ekim 2014 tarihinde Avrupa Komisyonu, Türk vatandaşlarına yönelik Schengen vize uygulamasının kaldırılabilmesi için Türkiye’nin ev ödevlerini ne kadar yerine getirdiğini değerlendiren Birinci Vize Serbestliği Raporu’nu yayımlamıştı. Raporda, 5 ayrı blokta ve 72 ayrı teknik kritere ilişkin performans değerlendirmesi yapılmıştı.

Gelinen son noktada 4 Mayıs 2016 tarihinde Komisyonun Üçüncü Vize Serbestliği Raporu’nu yayımlamasıyla ve 72 kriterden 65’inin karşılanmasıyla, vize serbestliği diyaloğunda teknik reform sürecinde sona yaklaşıldı. Komisyon raporda, AB standartlarında biyometrik veri içeren pasaportların uygulamaya koyulması ve Türkiye ile AB arasında geri kabul mekanizmasının etkin şekilde işlemesini öne süren 2 kriter için gerekli adımların atıldığını; teknik, bürokratik sebeplerden ötürü bu kriterlerin raporun yayımlanma tarihine kadar gerçekleşmesinin mümkün olmadığını kabul etti ve iyi niyet sergiledi. Mevcut süreçte bu kriterlerin, belirlenen takvime uygun şekilde karşılanması bekleniyor.

Vizesiz Avrupa’nın Önündeki Son 5 Kriter Nedir?

Teknik ve bürokratik sebeplerle geciken 2 kriterin yanı sıra Komisyonun, AB standartlarına uyumun etkin şekilde gerçekleşmediğini, yeterli düzeyde reformların yapılmadığını ve karşılanmadığını öne sürdüğü 5 teknik kriter bulunuyor. Komisyon, iyi niyet kapsamında vize serbestliğine yönelik tavsiye kararını vermiş olsa da Konsey ve AP son kararı verene kadar bu 5 kriterin Türkiye tarafından hızlıca karşılanması gerekiyor.

Karşılanması beklenen bu 5 kriterin ilkini; Türkiye-AB Vize Serbestliği Yol Haritası’nda öngörüldüğü üzere, yolsuzlukla mücadele alanında GRECO (Council of Europe’s Group of States Against Corruption) tavsiyeleri ile uyumlu ileri adımlar atılması oluşturuyor. Bununla birlikte yolsuzlukla mücadele alanında kanun yapım ve denetim süreçlerine sivil toplumun da etkin şekilde dahil edilmesi gerektiği öne sürülüyor.

Öte yandan, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun AB standartlarına uygun hale getirilmesi ve Kanun ile birlikte oluşturulması öngörülen Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun tam bağımsızlığının sağlanması gerektiği belirtiliyor.

Üçüncü olarak, Europol ile bir operasyonel işbirliği anlaşmasının da uygulamaya koyulması gerekiyor. Bu kriterin karşılanmasının da Kişisel Verileri Koruma Kanunu’nun AB mevzuatıyla uyumlu hale getirilmesiyle doğrudan bağlantılı olduğunu hatırlamakta fayda var.

Bunlara ek olarak, cezai meselelerde AB Üye Devletlerle etkin adli işbirliğinin sağlanması da önümüzdeki kısa sürede karşılanması gereken bir diğer kriter. Bu çerçevede özellikle suçluların iadesi alanında bütün AB üye ülkelerine eşit muamele yapılması, açık ve etkin geridönüşlerde bulunulması ve işbirliği kanallarının artırılması gerektiği vurgulanıyor.

Son olarak, organize suçla ve terörle mücadeleye ilişkin mevzuatın AİHM içtihadı, AİHS hükümleri ve AB üye ülke ulusal mevzuatlarına özellikle de Türkiye’de ilgili mevzuatta belirtilen “terör tanımının” AB’deki muadilleri ile uyumlu hale getirilmesi bekleniyor. Ayrıca kişi güvenliği ve özgürlüğü, adil yargılanma hakkı; ifade, toplanma ve dernek kurma özgürlüğü gibi konuyla bağlantılı hakların da terörle mücadelede ele alındığınında gözetilmesi ve korunması gerektiğinin altı çiziliyor.

Dolayısıyla, son yayımlanan raporda Türkiye’nin kriterleri tümüyle karşıladığı belirtilmemekle birlikte bunun için az da olsa ek süreye ihtiyaç olduğu söylenebilir. 

Bundan Sonra Süreç Nasıl İşleyecek?

Geriye kalan 5 kriterin de karşılanması kaydıyla, Komisyon, 4 Mayıs 2016 tarihinde kamuoyuyla paylaştığı üzere, Türkiye’nin, AB’ye vizesiz kısa süreli seyahat gerçekleştirebilecek ülkeler listesine eklenmesini öne süren Tavsiye Kararı’nı Konseye ve AP’ye iletecek. Bu kararla birlikte, Türk vatandaşlarına yönelik vize uygulamasının kaldırılıp kaldırılmayacağına AP ve Konsey, ortak karar alma prosedürü çerçevesinde karar verecek.

Komisyonun Tavsiye Kararı, AP’ye iletmesiyle ilk olarak ilgili AP komitesinde (LIBE) 3’üncü Vize Serbestliği Raporu’nun çıktıları ile değerlendirilecek; değişiklik talepleri AP’ye taşınacak ve gerekli görüldüğü takdirde değişiklik talepleri AP tarafından Komisyona ve Konseye iletilecek. AP’deki oylamada, Türkiye’nin bütün kriterleri karşıladığı ve vizelerin kalkması gerektiği yönünde sonuç çıkmasıyla konu, Konseydeki oylamaya taşınacak. Konseyde AB ülkelerinin temsilcilerinin oybirliğinin değil, nitelikli çoğunluğunun aranacak olması şüphesiz ki Türkiye için olumlu bir durum. Yani çifte nitelikli çoğunluk sistemi çerçevesinde, oylamaya katılan üye ülke temsilcilerinin yüzde 55’inin kabul oyu vermesi gerekecek; Türkiye en az 16 olumlu oy arayacak. Olumlu oy veren ülkelerin toplam nüfusunun ise toplam AB nüfusunun yüzde 65’ini oluşturması gerekecek. Yani Türkiye’nin sürecin devamında hızlı bir teknik reform sürecinin yanı sıra etkili bir siyasi ikna çabası sergilemesi gerekiyor.