İKV`DEN ANALİZ

Avrupa Komisyonundan Apple’a Rekor Vergi Cezası

Haziran 2014’te başlattığı devlet yardımı soruşturmasını 30 Ağustos 2016 tarihinde sonuçlandıran Avrupa Komisyonu, İrlanda Hükümeti’nin Apple şirketine AB yasalarına aykırı bir vergi ayrıcalığı tanıdığı gerekçesiyle, şirketin 13 milyar avro vergiyi geri ödemesi gerektiğine hükmetti. Apple’ın İrlanda Hükümeti’ne ödemesi öngörülen 13 milyar avroluk ceza, Avrupa Komisyonunun bu güne kadar kestiği en yüksek vergi cezası olma özelliği taşıyor. Ceza için istenen toplam tutarın, Avrupa Komisyonunun bugüne kadar buna benzer cezalar için talep ettiği tutarın tam 40 katına tekabül ettiği belirtiliyor. Komisyon tarafından yapılan açıklamaya göre şirketin eksik ödediği vergileri, AB'ye değil, İrlanda Hükümeti’ne ödemesi öngörülüyor. Bu kararla Komisyon tarafından vurgulanmak istenen esas noktayı; tüm şirketlerin vergilerini kârlarını sağladıkları yerde ödemeleri ve AB üyesi ülkelerin vergilerle şirketlere menfaat sağlamasının önüne geçilmesi oluşturuyor. AB devlet yardımı kurallarının AB piyasalarındaki her şirkete uygulanması ve vergilendirmede şirketlerin eşit koşullarda rekabet etmelerinin sağlanabilmesi de Komisyonun hedefleri arasında yer alıyor.

Avrupa Komisyonunun Apple Kararının Arka Planı

Hatırlanacağı üzere, Apple’ın İrlanda’da hükümetle özel anlaşmalar yaparak buradaki şirketleri vasıtasıyla geçerli matrahın çok altında vergi ödediği iddia ediliyordu. Apple Sales International ve Apple Operations Europe adlı bu şirketler, ABD’deki Apple’a bağlı. Alınamayan vergilerin hemen hepsi Apple Sales International’a ait. Apple’ın ürünlerini Amerika dışında satma ve üretme hakkına sahip söz konusu şirket, bu hak karşılığında da gelir elde ediyor. Şirket, uygulamada Apple ürünlerini üreticiden alarak Avrupa, Orta Doğu, Afrika ve Hindistan’da satıyor. Apple marka bir akıllı telefonu Berlin’de, Roma’da ya da başka yerde alırsanız cihazı Apple Sales International’dan temin etmiş bulunuyorsunuz. Satışlardaki tüm kârlar ise İrlanda’da kaydediliyor. 

Apple, kâğıt üzerinde İrlanda’da bir şirket merkezine sahip olmasına karşılık şirketin hiçbir çalışanı ve faaliyeti bulunmuyor. Apple İrlanda şubesi normal vergi ödemesine karşılık şirket merkezi ise hiçbir yerde vergilendirilmedi. Kârların sadece küçük bir kısmı Apple İrlanda şubesine bırakıldı, kârın çoğu ise şirket merkezine aktarıldı. Böylelikle Apple Sales International kârlarından çok daha düşük vergi ödemiş oldu. Apple Sales International'ın 2011 yılında 16 milyar avro kâr elde ettiğini hatırlanırsa, bu kârın 50 milyon avrodan daha azı İrlanda şubesine verildi. Gerisi şirket merkezine aktarıldı; dolayısıyla vergilendirilmedi. Apple, bu perspektifte her bir milyon avro kârda 500 avro tutarında vergi ödedi. Bu vergi oranı, 2014’de yüzde 0,005’e kadar düştü. Bu dönemde, Apple milyon avroluk kârda ise 50 avro vergi verdi. Apple benzeri bir işlemi Apple Operations Europe da bilgisayarlarda yaptı. Kârlar, yapay olarak şirket merkezine iletildi ve vergilendirilmedi.

Bütün bu gelişmelerin üzerine, Avrupa Komisyonu üç yıl süren vergi soruşturmasında Apple’ın İrlanda’da faydalandığı vergi uygulamalarının yasa dışı olduğu kararını verdi. ABD'li şirketin AB kurallarına aykırı vergi indirimi sağladığı gerekçesiyle İrlanda'ya 13 milyar avro (14,6 milyar dolar) geri ödeme yapması öngörülüyor.

1991-2007 döneminde Apple ve İrlanda Hükümeti arasında yapılan vergi anlaşmalarını mercek altına alan Komisyon, Apple’ın Avrupa’daki satışlarından ödemesi gereken vergi miktarından çok daha azını ödediğine işaret ediyor. Avrupa Komisyonu, bu uygulamaların AB devlet yardımı kurallarına göre yasa dışı olduğunu belirtiyor ve adil rekabetin sağlanması için Apple’dan 2003’ten 2014‘e kadarki dönem için 13 milyar avronun ve faizinin geri alınması istiyor. Avrupa Komisyonunun Rekabetten Sorumlu Üyesi Margrethe Vestager konuya ilişkin açıklamasında, Apple'ın ödemediği vergilerin tamamının İrlanda'da olmadığını belirterek, başka ülkelerin de durumu incleyerek, Apple’dan geriye dönük vergi talep edebileceklerini belirtti ve bunun da İrlanda’ya ödenecek vergiyi düşürebileceğine işaret etti.

İrlanda Hükümeti ve Apple’dan Ceza Kararına İtiraz

Hem İrlanda Hükümeti hem de Apple rekor ceza kararına itiraz ediyor ve temyize götürmekte kararlı görünüyor.  İrlanda, cezanın uygulanmasının ülkede istihdam yaratan çokuluslu şirketleri ve yabancı yatırımı olumsuz etkileyebileceği görüşünde.  İrlanda’nın Cork şehrinde 1980’den beri faaliyet gösteren şirket,  İrlanda’da 6 bin, Avrupa’da da yaklaşık 1,5 milyon kişiye iş imkânı sağlıyor.

AB’nin söz konusu kararını “benzeri görülmemiş” olarak değerlendiren Apple yetkilileri ise İrlanda’daki vergi yasalarının yürütülmesinden sorumlu kamu kuruluşlarından danışmanlık aldıklarını belirterek, kanunlara uyduklarının ve vergilerin tümünü ödediklerinin altını çiziyorlar.

Bundan Sonra Ne Olacak?

AB'nin kararına göre eğer ortada bir suç varsa şirket eksik ödediği vergileri, AB'ye değil, İrlanda Hükümeti’ne ödeyecek.  Uzmanlara göre bu cezanın Apple’a 18 milyar dolara mal olabileceği belirtiliyor. Apple'ın Avrupa Komisyonu tarafından belirlenen tutarı ödemek zorunda kalmasının şirkete büyük bir etkisi olması beklenmiyor. Öte yandan son yıllarda kısmen toparlanmış olmasına rağmen, 2008 krizinde ekonomisi zayıflayan ve halkının refahı hızla düşen İrlanda'nın bu ceza parasını almak istememesi dikkat çekiyor. Şirketin Avrupa Komisyonun kestiği bu cezaya karşı vereceği hukuki mücadelede en büyük desteği İrlanda Maliye Bakanlığından alması bekleniyor. “Vergiden kaçınma” suçunun İrlanda Maliye Bakanlığı ve Apple Finansman Bölümü tarafından birlikte işlendiği göz önünde bulundurulduğunda, ABD’nin AB içindeki “serbest bölgesi” olarak çalışan İrlanda ekonomisinin de süreçten olumsuz etkileneceği açık.

Diğer önemli sorulardan biri de Avrupa Komisyonunun AB'nin alamayacağı bir vergi cezasını niçin kestiği. Bunun sebebi, bu kanunsuz ayrıcalıkların Avrupa “rekabet ortamını” bozması. Eğer her AB üyesi ülke, İrlanda'nın Apple ve diğer Amerikan firmalarına tanıdığı vergi kolaylığını sağlarsa, AB üyesi devletlerin vergi gelirleri düşer. AB'nin zaten pek de iyi durumda olmayan kamu finansman dengesi bozulur. AB'nin küçük üyeleri daha büyük “bütçe açığı” vermeye başlar. Tüm bu gelişmeler, neticede AB ekonomisinin ABD karşısında gerilemesi sonucunu doğurur. Vergi konularında, ABD, Avrupa ülkelerine göre çok daha katı. Amerika'da vergi kaçakçılığı “Ceza Kanunu” kapsamında değerlendirilir. Buna rağmen ABD, AB'nin Apple'a böylesi bir vergi cezası kesmesine şiddetle karşı çıkıyor. ABD, vergi ayrıcalıkları kalkarsa, Amerikan şirketlerinin AB pazarındaki rekabet üstünlüğünü kaybedeceklerinden korkuyor. Hatta AB'ye aralarındaki ticari ilişkilerin zedelenebileceğine dair uyarılarda bulunuyor.