AB GÜNDEMİ: AB-Japonya Ekonomik Ortaklık Anlaşması Bir Yaşında

AB-Japonya Ekonomik Ortaklık Anlaşması Bir Yaşında

AB’nin bugüne kadar akdettiği en kapsamlı ticaret anlaşması olan AB-Japonya Ekonomik Ortaklık Anlaşması (EOA), 1 Şubat 2019 tarihinde yürürlüğe girmişti. Avrupa Komisyonu, Anlaşma’nın bir yıl içerisinde sağladığı katkılara ilişkin verileri kamuoyu ile paylaştı. Buna göre, hem ikili ticaret hem de tarafların birbirlerine ihracatında önemli miktarda artış kaydedilmiş durumda. Ayrıca Anlaşma yürürlüğe girmeden önce taraflar arasındaki ticareti baltalayan birçok tarife dışı engel de artık sona erdi. Tüm bunların yanı sıra 2018 yılında özellikle ABD tarafından başlatılan ticaret savaşlarıyla kurallara bağlı sistemin temelleri sarsılırken; AB’nin hayata geçirdiği Japonya EOA’sı, sarf edilen çabaların böyle türbülanslı dönemlerde daha değerli olduğunu gözler önüne serdi.

1 Şubat 2019’da Ne Olmuştu?

Hatırlanacağı üzere AB-Japonya EOA’sı 1 Şubat 2019 tarihinde yürürlüğe girmişti. AB’nin ve Japonya’nın GSYH’leri toplamının küresel hasılanın yaklaşık üçte birine tekabül etmesi sebebiyle Japonya EOA’sı, AB’nin o tarihe kadar hayata geçirdiği en kapsamlı ticaret anlaşması olma özelliğini taşıyordu. Diğer yandan son verilere göre 513,5 milyon nüfusa ev sahipliği yapan AB ile 126,5 milyon vatandaşı olan Japonya’nın toplam nüfusları 640 milyon. Bu durum, söz konusu iki ticaret ortağının hayata geçirdiği anlaşma neticesinde dünyadaki en büyük serbest ticaret bölgesinin yaratılmasına vesile oldu.

AB cephesinden bakıldığında, Birliğin çıkarlarını korumak koşuluyla Japonya EOA’sının özellikle çiftçiler ve gıda üreticileri için yeni imkânların kapısını aralayacağı ifade ediliyordu. Ayrıca AB, dünyanın en büyük kamu alımları pazarlarından biri olan Japonya’daki ihalelere söz konusu Anlaşma sayesinde daha rahat erişim imkânı sağladı. Anlaşma’nın diğer kazanımları arasında tarafların hizmet sağlayıcıları için daha iyi koşullar, hem AB’de hem Japonya’da yer alan şirketlerin çalışanları için daha rahat yer değiştirme imkânı ve mesleki yeterliliklerin karşılıklı tanınmasını sağlayacak bir çerçevenin oluşturulması gibi başlıklar da yer alıyor. Taraflar özellikle finansal hizmetler, e-ticaret, telekomünikasyon ve ulaştırma olmak üzere birçok hizmette pazarlarını karşı tarafa açma taahhüdünde de bulundu.

1 Aralık 2019 tarihinde görevi selefi Juncker’den devralan von der Leyen Komisyonu’nun öncelikleri arasında bulunan iklim değişikliği ile mücadele ve bu kapsamdaki Yeşil Anlaşma ile gördüğümüz hassasiyetin yüzünü kara çıkarmayacak olan Japonya EOA’sı, Paris Anlaşması’na ilişkin bir maddeyi de içeren ilk ticaret anlaşması. Anlaşma’da yer alan bir diğer ilk de KOBİ’ler için ayrılan özel bölüm. Bu bölümde KOBİ’lerin Anlaşma’ya ilişkin ayrıntılı bilgi edinebileceği internet sitelerinin kurulacağı, ayrıca Anlaşma’nın yürürlüğe girmesinin akabinde Temas Noktaları (Contact Points) oluşturulacağı ve bunların KOBİ’lere ilişkin her türlü sorunu ele alacağı vurgulanıyor. Ayrıca EOA ile taraflar birbirlerinin veri koruma sistemlerini muadil olarak kabul etti ve dünyadaki en büyük serbest veri akışına sahip bölgenin yaratılması için çalışmalar başladı.

Bir Yılın Muhasebesi

Avrupa Komisyonu, Japonya EOA’sının bir yıl içerisinde sağladığı değişimlere ilişkin verileri kamuoyu ile paylaştı. Buna göre, Anlaşma yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen 10 ay içerisinde (Şubat-Kasım 2019) AB’nin Japonya’ya yaptığı ihracat, 2018 yılının aynı dönemine kıyasla %6,5 arttı. Söz konusu artışın, son üç yılın ortalaması olan %4,7’nin üzerinde olması da dikkat çekici. Demek ki AB-Japonya EOA’sı, Anlaşma’nın henüz hayata geçirilmediği döneme kıyasla Birliğin Japonya’ya ihracatına ivme kazandırmaya aday. Anlaşma yürürlüğe girdikten sonra ihracatı en çok artan sektörlere bakıldığında et ve süt ürünleri, içecekler, deri ve elektrikli makinalar öne çıkıyor.

Şubat-Kasım 2019 döneminde AB’nin Japonya’ya ihraç ettiği kalemlerde 2018 yılının aynı dönemine kıyasla yaşanan artışlar tabloda gösteriliyor. Buna göre söz konusu dönemde AB’nin Japonya’ya domuz eti ihracatı %12,6 artarken; dondurulmuş et ihracatı üç katından daha fazla bir artış gösterdi. Toplamda Japonya’ya et ihracatı %12 artan AB, süt ürünleri ihracatında da büyük bir sıçrama yaşamış vaziyette. Japonya’ya satılan süt ürünlerinde %10,4’lük bir artış yaşayan Birliğin bu alanda başı çeken ihraç ürünü ise %47,8 ile tereyağı.

Bir diğer önemli ihracat kalemi olan içeceklerde %17,3 artış gösteren şarap da dâhil olmak üzere toplam ihracat %20 artmış durumda. Japonya’ya yapılan deri mal ve tekstil ihracatı da sırasıyla %14 ve %9,5 artan AB’nin elektrikli makine satışı da ivme kazanmakta. Telekomünikasyon aletleri, depolama cihazları ve elektronik devreler gibi ürünlerin ihracatında toplam %16,4 değerinde bir artış yaşandı. Anlaşma sayesinde ayrıca AB’nin 211 adet coğrafi işaretli ürününün Japonya’da kendi isimleriyle korunarak, herhangi bir taklide maruz kalmadan satıldığı da paylaşılan bilgiler arasında yer alıyor.

Tablo: AB’nin Japonya’ya ihraç ettiği ürünler ve artış miktarları (Şubat-Kasım 2019)

Kaynak: Avrupa Komisyonu

AB ile akdedilen EOA, Japonya için de birçok kazanımı beraberinde getirdi. Paylaşılan verilere göre Anlaşma’nın ilk 10 ayında Japonya’nın AB’ye yaptığı ihracat %6,3 arttı. Japon Hükümeti’nin tahminlerine göre, AB ile hayata geçirilen EOA’nın ülkenin GSYH’sini uzun dönemde %1 artırması bekleniyor. Aynı şekilde ülkenin Maliye Bakanlığı tarafından paylaşılan verilere göre, AB’ye ihraç edilen araç sayısı, Şubat-Kasım 2019 döneminde 2018’in aynı dönemine kıyasla %19 arttı. Japon mutfağının önemli tatları arasında yer alan ve dünyanın en pahalı eti olarak bilinen Kobe eti ile ülkenin milli içkisi sakenin de AB’ye ihracatı artmış durumda.

Önümüzdeki Dönemde  Ne Bekleniyor?

Aradan geçen bir yılda AB-Japonya EOA’sı, küçük büyük demeden Japonya’ya ihracat yapan tüm Avrupalı işletmelere önemli fırsatlar sundu. Bu fırsatların başında her yıl Japonya’ya yapılan ihracatta AB’nin ödemek durumunda kaldığı 1 milyar avro değerindeki verginin büyük kısmının son bulması geliyor. Otomotiv ve deri ürünleri gibi kalemlerde kademeli olarak birkaç yıla yayılan serbestleşmenin öngörüldüğü Japonya EOA’sının tamamıyla yürürlüğe girmesinin ardından Japonya, AB’den ithal ettiği mallara uyguladığı gümrük vergilerini %97 oranında kaldırıyor. Bu sayede yıllık ikili ticaret hacmi yaklaşık 36 milyar avro artıyor olacak.

Avrupa Komisyonu tarafından paylaşılan verilere göre, Japonya EOA’sından uzun dönemde kazançlı çıkması beklenen ihraç kalemlerinin başında İspanyol deri ürünleri, Fransız tohumu ve İrlanda eti geliyor. Nitekim İspanyol ayakkabı markası Masaltos’un %4’ü Japonya’dan olmak üzere gelirlerinin üçte ikisi, deniz aşırı satışlarından elde ediliyor. Japonya EOA’sının yürürlüğe girmesiyle birlikte Avrupalı ihracatçıların maliyetlerinin düşmesinin hâlihazırda Masaltos’un Japon piyasasında rekabet gücünü artırdığı ifade ediliyor. Benzer şekilde Fransa’da bulunan ve tohum üretme ile sertifikalandırma alanlarında faaliyet gösteren HEMP-it isimli kooperatif, Japonya’nın ikinci büyük adası olan Hokkaido’da bulunan Kenevir Derneği ile (Hokkaido Industrial Hemp Association) dört yıldır Japonya’da geleneksel kenevir üretimini tekrar başlatmak için çalışmalar yürütüyor. AB ile Japonya arasında 1 Şubat 2019 tarihinde yürürlüğe giren EOA, bu noktada HEMP-it ile Japon çiftçiler arasındaki iş olanaklarını geliştirmeye aday olarak gösteriliyor.

Örneklerden bir diğeri olarak da İrlanda eti öne çıkıyor. Bu kapsamda Bord Bia isimli İrlanda’da ve yurt dışında İrlanda yemeklerinin desteklenmesini amaçlayan devlet kurumunun Avrupa menşeli eti, AB tarafından finanse edilen bir projede desteklendiğine değiniliyor. Proje ile AB’nin gıda güvenliği ve kalitesi ile Japonya’daki sürdürülebilirlik için koyduğu yüksek standartların tanıtılması ve yaygınlaştırılması amaçlanıyor. AB-Japonya EOA’sı sayesinde ete uygulanan gümrük vergilerinin %9’a kadar düşürülmesi bekleniyor. Bunun neticesinde İrlanda etinin Bord Bia’nın da desteği ile Japon piyasasında daha ucuza satılması umut ediliyor. Tabii ki örnekler sadece bu üç ürünle sınırlı değil. Diğer AB ülkelerinden de çok sayıda ürünün, Japonya ile hayata geçirilen EOA sonucunda bugüne kadar düşürülen ve önümüzdeki dönemde de kademeli olarak düşürülecek vergilerden olumlu etkilenmesi bekleniyor.

Sonuç olarak, korumacılığın roket hızıyla arttığı bir dönemde yüreklere su serpercesine gelen AB-Japonya EOA’sı birinci yaşını kutlarken; geride kalan 365 günlük karnesi son derece umut vaat edici. Tarafların ihracatta yaşadıkları artış, serbestleşen hizmetler ve kamu alımları pazarları, KOBİ’lere sağlanan destekler ve önümüzdeki dönemde de beklenen olumlu gelişmeler düşünüldüğünde, selefi Cecilia Malmström döneminde uygulamaya giren Japonya EOA’sı için von der Leyen Komisyonu’nun Ticaretten Sorumlu Üyesi Phil Hogan’ın Anlaşma’nın önemli faydalar sağladığına ilişkin söylemi oldukça yerinde. AB’nin dünyadaki en büyük ve aktif ticaret bloğu olduğunun altını çizen ve bunun önümüzdeki dönemde de devam edeceğini belirten İrlandalı siyasetçinin, müzakereleri süren diğer ticaret anlaşmalarına ilişkin verdiği olumlu sinyaller beklemeye değer.

Merve Özcan, İKV Uzman Yardımcısı